พจนานุกรม พุทธศาสตร - โรงเรียนทอสี

หมวด 3 109[130]ทุกขอยางแนนอนไมผิดพลาด — Apaõõaka-pañipadà: sure course; sure practice;unimpeachable path)1. อินทรียสังวร (การสํ ารวมอินทรีย คือระวังไมใหบาปอกุศลธรรมครอบงํ าใจ เมื่อรับรูอารมณดวยอินทรียทั้ง 6 — Indriya-sa§vara: control of the senses)2. โภชเนมัตตัญุตา (ความรูจักประมาณในการบริโภค คือรูจักพิจารณารับประทานอาหารเพื่อหลอเลี้ยงรางกายใชทํากิจใหชีวิตผาสุก มิใชเพื่อสนุกสนานมัวเมา — Bhojane-matta¤¤utà:moderation in eating)3. ชาคริยานุโยค (การหมั่นประกอบความตื่น ไมเห็นแกนอน คือขยันหมั่นเพียร ตื่นตัวอยูเปนนิตย ชํ าระจิตมิใหมีนิวรณ พรอมเสมอทุกเวลาที่จะปฏิบัติกิจใหกาวหนาตอไป —Jàgariyànuyoga: practice of wakefulness)A.I.113.องฺ.ติก.20/455/142.[129] อภิสังขาร 3 (สภาพที่ปรุงแตง, ธรรมมีเจตนาเปนประธานอันปรุงแตงผลแหงการกระทํา, เจตนาที่เปนตัวการในการทํากรรม — Abhisaïkhàra: volitional formation; formation;activity)1. ปุญญาภิสังขาร (อภิสังขารที่เปนบุญ, สภาพที่ปรุงแตงกรรมฝายดี ไดแกกุศลเจตนาที่เปนกามาวจรและรูปาวจร — Pu¤¤àbhisaïkhàra: formation of merit; meritorious formation)2. อปุญญาภิสังขาร (อภิสังขารที่เปนปฏิปกษตอบุญคือเปนบาป, สภาพที่ปรุงแตงกรรมฝายชั่วไดแกอกุศลเจตนาทั้งหลาย — Apu¤¤àbhisaïkhàra: formation of demerit; demeritoriousformation)3. อาเนญชาภิสังขาร (อภิสังขารที่เปนอาเนญชา, สภาพที่ปรุงแตงภพอันมั่นคงไมหวั่นไหวไดแกกุศลเจตนาที่เปนอรูปาวจร 4 หมายเอาภาวะจิตที่มั่นคงแนวแนดวยสมาธิแหงจตุตถฌาน— âne¤jàbhisaïkhàra: formation of the imperturbable; imperturbability-producingvolition)อภิสังขาร 3 นี้ เปนความหมายของสังขารในหลักปฏิจจสมุปบาท ทานแสดงไวอีกนัยหนึ่งเพิ่มจากนัยวาสังขาร 3 ดู [119] สังขาร 3 2Ps.II.206; Vbh.135.ขุ.ปฏิ.31/280/181; อภิ.วิ.35/257/181.[130] อัคคิ 3 1 (ไฟ, กิเลสที่เปรียบเหมือนไฟ เพราะเผาลนจิตใจใหเรารอนและแสพรานไป —Aggi: fires to be avoided or abandoned)1. ราคัคคิ (ไฟคือราคะ ไดแกความติดใจ กระสัน อยากได — Ràgaggi: fire of lust)2. โทสัคคิ (ไฟคือโทสะ ไดแกความขัดเคือง ไมพอใจ คิดประทุษราย — Dosaggi: fire of hatred)3. โมหัคคิ (ไฟคือโมหะ ไดแกความหลง ไมรูไมเขาใจสภาวะของสิ่งทั้งหลายตามเปนจริง —Mohaggi: fire of delusion)