พจนานุกรม พุทธศาสตร - โรงเรียนทอสี

[230] 170พจนานุกรมพุทธศาสตร4.3 อัตถจริยา (บํ าเพ็ญประโยชน คือ ชวยเหลือรับใช ทํ างานสรางสรรค ประพฤติการที่เปนประโยชน อยางเลิศหมายถึง ชวยเหลือสงเสริมคนใหมีความเชื่อถือถูกตอง (สัทธาสัมปทา) ใหประพฤติดีงาม (สีลสัมปทา) ใหมีความเสียสละ (จาคสัมปทา) และใหมีปญญา (ปญญาสัมปทา)— Atthacariyà: friendly aid; doing good; life of service)4.4 สมานัตตตา (มีตนเสมอ คือ เสมอภาค ไมเอาเปรียบ ไมถือสูงตํ่ า รวมสุขรวมทุกขดวยอยางเลิศหมายถึง มีความเสมอกันโดยธรรม เชน พระโสดาบันมีตนเสมอกับพระโสดาบันเปนตน — Samànattatà: equality; impartiality; participation)พละหมวดนี้ เปนหลักประกันของชีวิต ผูประพฤติธรรม 4 นี้ยอมดํ าเนินชีวิตดวยความมั่นใจ เพราะเปนผูมีพลังในตน ยอมขามพนภัยทั้ง 5 คือ1. อาชีวิตภัย (ภัยเนื่องดวยการครองชีพ — fear of troubles about livelihood)2. อสิโลกภัย (ภัยคือความเสื่อมเสียชื่อเสียง — fear of ill-fame)3. ปริสสารัชชภัย (ภัยคือความครั่นครามเกอเขินในที่ชุมนุม — fear of embarrassment inassemblies)4. มรณภัย (ภัยคือความตาย — fear of death)5. ทุคคติภัย (ภัยคือทุคติ — fear of a miserable life after death)ดู [186] สังคหวัตถุ 4.A.IV.363.องฺ.นวก.23/209/376.[230] พละ 5 ของพระมหากษัตริย (พลังของบุคคลผูยิ่งใหญที่สามารถเปนกษัตริยปกครองแผนดินได — Bala: strengths of a king)1. พาหาพละ หรือ กายพละ (กํ าลังแขน หรือกํ าลังกาย คือ ความแข็งแรงมีสุขภาพดีสามารถและชํ านาญในการใชแขนใชมือใชอาวุธ ตลอดจนมียุทโธปกรณพรั่งพรอม — Bàhàbala,Kàyabala: strength of arms)2. โภคพละ (กํ าลังโภคสมบัติ คือ มีทุนทรัพยบริบูรณ พรอมที่จะใชบํ ารุงเลี้ยงคน และดํ าเนินกิจการไดไมติดขัด — Bhogabala: strength of wealth)3. อมัจจพละ (กํ าลังอํ ามาตย หรือกํ าลังขาราชการ คือ มีที่ปรึกษาและขาราชการระดับบริหารที่ทรงคุณวุฒิเกงกลาสามารถ และจงรักภักดี ซื่อสัตยตอแผนดิน — Amaccabala:strength of counsellors or ministers)4. อภิชัจจพละ (กํ าลังความมีชาติสูง คือ กํ าเนิดในตระกูลสูง เปนขัตติยชาติตองดวยความนิยมเชิดชูของมหาชน และไดรับการฝกอบรมมาแลวเปนอยางดีตามประเพณีแหงชาติตระกูลนั้น — Abhijaccabala: strength of high birth)5. ปญญาพละ (กํ าลังปญญา คือ ทรงปรีชาญาณ หยั่งรูเหตุผล ผิดชอบ ประโยชน มิใชประโยชน สามารถวินิจฉัยเหตุการณทั้งภายในภายนอก และดํ าริการตางๆ ใหไดผลเปนอยางดี