พจนานุกรม พุทธศาสตร - โรงเรียนทอสี

[40] 72พจนานุกรมพุทธศาสตร[40] อุปาทารูป หรือ อุปาทายรูป 24 (Upàdà-råpa: derivative materiality)ก. ปสาทรูป 5 (รูปที่เปนประสาทสํ าหรับรับอารมณ — Pasàda-råpa: sensitive materialqualities)1. จักขุ (ตา — Cakkhu: the eye)2. โสตะ (หู — Sota: the ear)3. ฆานะ (จมูก — Ghàna: the nose)4. ชิวหา (ลิ้น — Jivhà: the tongue)5. กาย (กาย — Kàya: the body)ข. โคจรรูป หรือ วิสัยรูป 5 (รูปที่เปนอารมณหรือแดนรับรูของอินทรีย — Gocara-råpa orVisaya-råpa: material qualities of sense-fields)6. รูปะ (รูป — Råpa: form)7. สัททะ (เสียง — Sadda: sound)8. คันธะ (กลิ่น — Gandha: smell)9. รสะ (รส — Rasa: taste)0. โผฏฐัพพะ (สัมผัสทางกาย — Phoññhabba: tangible objects) ขอนี้ไมนับเพราะเปนอันเดียวกับมหาภูต 3 คือ ปฐวี เตโช และ วาโย ที่กลาวแลวในมหาภูตค. ภาวรูป 2 (รูปที่เปนภาวะแหงเพศ — Bhàva-råpa: material qualities of sex)10. อิตถัตตะ, อิตถินทรีย (ความเปนหญิง — Itthatta: femininity)11. ปุริสัตตะ, ปุริสินทรีย (ความเปนชาย — Purisatta: masculinity)ง. หทัยรูป 1 (รูป คือหทัย — Hadaya-råpa: physical basis of mind)12. หทัยวัตถุ* (ที่ตั้งแหงใจ, หัวใจ — Hadaya-vatthu: heart-base)จ. ชีวิตรูป 1 (รูปที่เปนชีวิต — Jãvita-råpa: material quality of life)13. ชีวิตินทรีย (อินทรียคือชีวิต — Jãvitindriya: life-faculty; vitality; vital force)ฉ. อาหารรูป 1 (รูปคืออาหาร — âhàra-råpa: material quality of nutrition)14. กวฬิงการาหาร (อาหารคือคํ าขาว, อาหารที่กิน — Kavaëiïkàràhàra: edible food;nutriment)ช. ปริจเฉทรูป 1 (รูปที่กําหนดเทศะ — Pariccheda-råpa: material quality of delimitation)15. อากาสธาตุ (สภาวะคือชองวาง — âkàsa-dhàtu: space-element)ญ. วิญญัติรูป 2 (รูปคือการเคลื่อนไหวใหรูความหมาย — Vi¤¤atti-råpa: material qualityof communication)*ขอนี้ ในพระไตรปฎก รวมทั้งอภิธรรมปฎก ไมมี เวนแตปฏฐานใชคํ าวา วัตถุ ไมมี หทัย