พจนานุกรม พุทธศาสตร - โรงเรียนทอสี

[282] 206พจนานุกรมพุทธศาสตร2. ธัมมวิจยะ (ความเฟนธรรม, ความสอดสองสืบคนธรรม — Dhammavicaya: truthinvestigation)3. วิริยะ (ความเพียร — Viriya: effort; energy)4. ปติ (ความอิ่มใจ — Pãti: zest; rapture)5. ปสสัทธิ (ความผอนคลายสงบเย็นกายใจ — Passaddhi: tranquillity; calmness)6. สมาธิ (ความมีใจตั้งมั่น จิตแนวแนในอารมณ — Samàdhi: concentration)7. อุเบกขา (ความมีใจเปนกลางเพราะเห็นตามเปนจริง — Upekkhà: equanimity)แตละขอเรียกเต็ม มี สัมโพชฌงค ตอทายเปน สติสัมโพชฌงค เปนตน.D.III.251,282; Vbh.277.ที.ปา.11/327/264; 434/310; อภิ.วิ.35/542/306.[282] ภรรยา 7 (ภรรยาแบบตางๆ จํ าแนกโดยคุณธรรม ความประพฤติ ลักษณะนิสัย และการปฏิบัติตอสามี — Bhariyà: seven types of wives)1. วธกาภริยา (ภรรยาเยี่ยงเพชฌฆาต, ภรรยาที่คิดราย ซื้อไดดวยเงิน มิไดอยูกินดวยความพอใจ ยินดีชายอื่น ดูหมิ่นและคิดทํ าลายสามี — Vadhakà-bhariyà: a wife like a slayer;destructive wife)2. โจรีภริยา (ภรรยาเยี่ยงโจร, ภรรยาผูลางผลาญทรัพยสมบัติ — Corã~: a wife like arobber; thievish wife)3. อัยยาภริยา (ภรรยาเยี่ยงนาย, ภรรยาที่เกียจคราน ไมใสใจการงาน กินมาก ปากราย หยาบคาย ใจเหี้ยม ชอบขมสามี — Ayyà~: a wife like a mistress: Madam High and Mighty)4. มาตาภริยา (ภรรยาเยี่ยงมารดา, ภรรยาที่หวังดีเสมอ คอยหวงใยเอาใจใสสามี เหมือนมารดาปกปองบุตร และประหยัดรักษาทรัพยที่หามาได — Màtà~: a wife like a mother;motherly wife)5. ภคินีภริยา (ภรรยาเยี่ยงนองสาว, ภรรยาผูเคารพรักสามี ดังนองรักพี่ มีใจออนโยน รูจักเกรงใจและคลอยตามสามี — Bhaginã~: a wife like a sister; sisterly wife)6. สขีภริยา (ภรรยาเยี่ยงสหาย, ภรรยาที่เปนเหมือนเพื่อน พบสามีเมื่อใด ก็ปลาบปลื้มดีใจเหมือนเพื่อนพบเพื่อนที่จากไปนาน เปนผูมีการศึกษาอบรม มีกิริยามารยาท ความประพฤติดีภักดีตอสามี — Sakhã~: a wife like a companion; friendly wife)7. ทาสีภริยา (ภรรยาเยี่ยงทาสี, ภรรยาที่ยอมอยูในอํ านาจสามี ถูกขูตะคอกเฆี่ยนตี ก็อดทนไมโกรธตอบ — Dàsã~: a wife like a handmaid; slavish wife)ทานสอนใหภรรยาสํ ารวจตนวา ที่เปนอยู ตนเปนภรรยาประเภทไหน และจะใหดีควรจะเปนภรรยาประเภทใด; สํ าหรับชาย อาจใชเปนหลักสํ ารวจอุปนิสัยของตนวาควรแกหญิงประเภทใดเปนคูครอง และสํ ารวจหญิงที่จะเปนคูครองวาเหมาะกับอุปนิสัยของตนหรือไม.A.IV.91; J.II.347.องฺ.สตฺตก.23/60/92; ชา.อ.4/92.