พจนานุกรม พุทธศาสตร - โรงเรียนทอสี

หมวด 10 233[319][318] กิเลส 10 (สภาพที่ทํ าใหจิตเศราหมอง — Kilesa: defilements)1. โลภะ (ความอยากได — Lobha: greed)2. โทสะ (ความคิดประทุษราย — Dosa: hatred)3. โมหะ (ความหลง, ความไมรู, ความเขลา — Moha: delusion)4. มานะ (ความถือตัว — Màna: conceit)5. ทิฏฐิ (ความเห็นผิด — Diññhi: wrong view)6. วิจิกิจฉา (ความลังเลสงสัย, ความเคลือบแคลง — Vicikicchà: doubt; uncertainty)7. ถีนะ (ความหดหู, ความทอแทถดถอย — Thãna: sloth)8. อุทธัจจะ (ความฟุงซาน — Uddhacca: restlessness)9. อหิริกะ (ความไมละอายตอความชั่ว — Ahirika: shamelessness)10. อโนตตัปปะ (ความไมเกรงกลัวตอความชั่ว — Anottappa: lack of moral dread)สิบอยางนี้ ในบาลีเดิมเรียกวา กิเลสวัตถุ (สิ่งกอความเศราหมอง) 10Vbh.391.อภิ.วิ.35/1026/528.[319] กุศลกรรมบถ 10 1 (ทางแหงกุศลกรรม, ทางทํ าความดี, กรรมดีอันเปนทางนํ าไปสูสุคติ — Kusala-kammapatha: wholesome course of action) วาโดยหัวขอยอ ดังนี้ก.กายกรรม 3 (การกระทํ าทางกาย — Kàyakamma: bodily action)1. ปาณาติปาตา เวรมณี* (เวนจากปลงชีวิต — Pàõàtipàtà veramaõã: abstention fromkilling)2. อทินฺนาทานา เวรมณี (เวนจากถือเอาของที่เขามิไดใหโดยอาการขโมย — Adinnàdànà~: abstention from taking what is not given)3. กาเมสุมิจฺฉาจารา เวรมณี (เวนจากประพฤติผิดในกาม — Kàmesumicchàcàrà ~:abstention from sexual misconduct)ข. วจีกรรม 4 (การกระทํ าทางวาจา — Vacãkamma: verbal action)4. มุสาวาทา เวรมณี (เวนจากพูดเท็จ — Musàvàdà ~: abstention from false speech)5. ปสุณาย วาจาย เวรมณี (เวนจากพูดสอเสียด — Pisuõàya vàcàya ~: abstentionfrom tale-bearing)6. ผรุสาย วาจาย เวรมณี (เวนจากพูดคํ าหยาบ — Pharusàya vàcàya ~: abstentionfrom harsh speech)7. สมฺผปฺปลาปา เวรมณี (เวนจากพูดเพอเจอ — Samphappalàpà ~: abstention from*เวรมณี แปลวา “เจตนาที่ทํ าใหเวน” หรือ “เจตนาที่ตรงขาม” เมื่อจะแปลใหเต็มความ จึงควรแปลวา “การกระทํ าที่วางจากการคิดเบียดเบียน” หรือ “การทํ าดีที่ตรงขามกับการเบียดเบียนชีวิต” ดังนี้เปนตน