พจนานุกรม พุทธศาสตร - โรงเรียนทอสี

[36] 70พจนานุกรมพุทธศาสตร[] พุทธคุณ 3 ดู [305] พุทธคุณ 3.[] ไพบูลย 2 ดู [44] เวปุลละ 2.[36] ภาวนา 2 (การเจริญ, การทํ าใหเกิดใหมีขึ้น, การฝกอบรมจิตใจ — Bhàvanà: mentaldevelopment)1. สมถภาวนา (การฝกอบรมจิตใหเกิดความสงบ, การฝกสมาธิ — Samatha-bhàvanà:tranquillity development)2. วิปสสนาภาวนา (การฝกอบรมปญญาใหเกิดความรูแจงตามเปนจริง, การเจริญปญญา— Vipassanà-bhàvanà: insight development)สองอยางนี้ ในบาลีที่มาทานเรียกวา ภาเวตัพพธรรม และ วิชชาภาคิยธรรม. ในคัมภีรสมัยหลัง บางทีเรียกวา กรรมฐาน (อารมณเปนที่ตั้งแหงงานเจริญภาวนา, ที่ตั้งแหงงานทํ าความเพียรฝกอบรมจิต, วิธีฝกอบรมจิต — stations of mental exercises; mental exercise;สงฺคห. 51; Comp. 202)D.III.273; A.I.60.ที.ปา.11/379/290; องฺ.ทุก.20/275/77.[37] ภาวนา 4 (การเจริญ, การทํ าใหเปนใหมีขึ้น, การฝกอบรม, การพัฒนา — Bhàvanà:growth; cultivation; training; development)1. กายภาวนา (การเจริญกาย, พัฒนากาย, การฝกอบรมกาย ใหรูจักติดตอเกี่ยวของกับสิ่งทั้งหลายภายนอกทางอินทรียทั้งหาดวยดี และปฏิบัติตอสิ่งเหลานั้นในทางที่เปนคุณ มิใหเกิดโทษ ใหกุศลธรรมงอกงาม ใหอกุศลธรรมเสื่อมสูญ, การพัฒนาความสัมพันธกับสิ่งแวดลอมทางกายภาพ — Kàya-bhàvanà: physical development)2. สีลภาวนา (การเจริญศีล, พัฒนาความประพฤติ, การฝกอบรมศีล ใหตั้งอยูในระเบียบวินัยไมเบียดเบียนหรือกอความเดือดรอนเสียหาย อยูรวมกับผูอื่นไดดวยดี เกื้อกูลแกกัน — Sãlabhàvanà:moral development)3. จิตตภาวนา (การเจริญจิต, พัฒนาจิต, การฝกอบรมจิตใจ ใหเขมแข็งมั่นคง เจริญงอกงามดวยคุณธรรมทั้งหลาย เชน มีเมตตากรุณา ขยันหมั่นเพียร อดทน มีสมาธิ และสดชื่น เบิกบาน เปนสุขผองใส เปนตน — Citta-bhàvanà: cultivation of the heart; emotionaldevelopment)4. ปญญาภาวนา (การเจริญปญญา, พัฒนาปญญา, การฝกอบรมปญญา ใหรูเขาใจสิ่งทั้งหลายตามเปนจริง รูเทาทันเห็นแจงโลกและชีวิตตามสภาวะ สามารถทํ าจิตใจใหเปนอิสระ ทํ าตนใหบริสุทธิ์จากกิเลสและปลอดพนจากความทุกข แกไขปญหาที่เกิดขึ้นไดดวยปญญา —Pa¤¤à-bhàvanà: cultivation of wisdom; intellectual development; wisdom development)ในบาลีที่มา ทานแสดงภาวนา 4 นี้ ในรูปที่เปนคุณบทของบุคคล จึงเปน ภาวิต 4 คือ ภาวิตกาย