พจนานุกรม พุทธศาสตร - โรงเรียนทอสี

[233] 172พจนานุกรมพุทธศาสตร4. ทํ าพลี 5 อยาง (to make the fivefold offering)ก.ญาติพลี สงเคราะหญาติ (to relatives, by giving help to them)ข. อติถิพลี ตอนรับแขก (to guests, by receiving them)ค.ปุพพเปตพลี ทํ าบุญอุทิศใหผูลวงลับ (to the departed, by dedicating merit to them)ง. ราชพลี บํารุงราชการดวยการเสียภาษีอากรเปนตน (to the king, i.e. to the government,by paying taxes and duties and so on)จ. เทวตาพลี ถวายเทวดา * คือ สักการะบํ ารุงหรือทํ าบุญอุทิศสิ่งที่เคารพบูชาตามความเชื่อถือ(to the deities, i.e. those beings who are worshipped according to one’s faith)5. อุปถัมภบํ ารุงสมณพราหมณผูประพฤติดีปฏิบัติชอบ (to support those monks andspiritual teachers who lead a pure and diligent life)เมื่อใชโภคทรัพยทํ าประโยชนอยางนี้แลว ถึงโภคะจะหมดสิ้นไป ก็สบายใจไดวา ไดใชโภคะนั้นใหเปนประโยชนถูกตองตามเหตุผลแลว ถาโภคะเพิ่มขึ้นก็สบายใจเชนเดียวกัน เปนอันไมตองเดือดรอนใจในทั้งสองกรณี.A.III.45.องฺ.ปฺจก.22/41/48.[233] มัจฉริยะ 5 (ความตระหนี่, ความหวง, ความคิดกีดกันไมใหผูอื่นไดดี หรือมีสวนรวม*ในจูฬนิทเทส ทานอธิบายความหมายของ เทวดา ไววา ไดแกสิ่งที่นับถือเปนทักขิไณยของตนๆ (เย เยสํทกฺขิเณยฺยา, เต เตสํ เทวตา — พวกไหนนับถือสิ่งใดเปนทักขิไณย สิ่งนั้นก็เปนเทวดาของพวกนั้น) และแสดงตัวอยางไวตามความเชื่อถือของคนสมัยพุทธกาล ประมวลไดเปน 5 ประเภท คือ1. นักบวช นักพรต (ascetics) เชน อาชีวกเปนเทวดาของสาวกอาชีวก นิครนถ ชฎิล ปริพาชก ดาบส ก็เปนเทวดาของสาวกนิครนถเปนตนเหลานั้นตามลํ าดับ2. สัตวเลี้ยง (domestic animals) เชน ชางเปนเทวดาของพวกประพฤติพรตบูชาชาง มา โค ไก กาเปนตน ก็เปนเทวดาของพวกถือพรตบูชาสัตวนั้นๆ ตามลํ าดับ3. ธรรมชาติ (physical forces and elements) เชน ไฟเปนเทวดาของพวกประพฤติพรตบูชาไฟ แกว มณีทิศ พระจันทร พระอาทิตย เปนเทวดาของผูถือพรตบูชาสิ่งนั้นๆ ตามลํ าดับ4. เทพชั้นตํ่ า (lower gods) เชน นาคเปนเทวดาของพวกประพฤติพรตบูชานาค ครุฑ ยักษ คนธรรพ เปนเทวดาของผูถือพรตบูชานาคเปนตนเหลานั้นตามลํ าดับ (พระภูมิจัดเขาในขอนี้)5. เทพชั้นสูง (higher gods) เชน พระพรหม เปนเทวดาของพวกประพฤติพรตบูชาพระพรหม พระอินทรเปนเทวดาของผูถือพรตบูชาพระอินทร เปนตนสํ าหรับชนที่ยังมีความเชื่อถือในสิ่งเหลานี้ พระพุทธศาสนาสอนเปลี่ยนแปลงเพียงใหเลิกเซนสรวงสังเวยเอาชีวิตบูชายัญหันมาบูชายัญชนิดใหม คือบริจาคทานและบํ าเพ็ญกุศลกรรมตางๆ อุทิศไปใหแทน คือมุงที่วิธีการอันจะใหสํ าเร็จประโยชนกอน สวนการเปลี่ยนแปลงความเชื่อถือเปนเรื่องของการแกไขทางสติปญญาซึ่งประณีตขึ้นไปอีกชั้นหนึ่ง โดยเฉพาะนักบวชในประเภทที่ 1 แมสาวกใดจะเปลี่ยนมานับถือพระพุทธศาสนาโดยสมบูรณ พระพุทธเจาก็ทรงแนะนํ าใหอุปถัมภบํ ารุงนักบวชนั้นตอไปดู Devatà ใน Pali Text Society’s Pali-English Dictionary, p. 330 ดวยNd 2 308.ขุ.จู.30/120/45.