พจนานุกรม พุทธศาสตร - โรงเรียนทอสี

หมวด 4 117[147]undertaken courses of practices)1. ธรรมสมาทานที่ใหทุกขในปจจุบัน และมีทุกขเปนวิบากตอไป (เชน การประพฤติวัตรทรมานตนของพวกอเจลก หรือการประพฤติอกุศลกรรมบถดวยความยากลํ าบาก ทั้งมีความเดือดรอนใจ เปนตน — the undertaking that gives suffering in the present andresults in suffering in the future)2. ธรรมสมาทานที่ใหทุกขในปจจุบัน แตมีสุขเปนวิบากตอไป (เชน ผูที่กิเลสมีกํ าลังแรงกลาฝนใจพยายามประพฤติพรหมจรรยใหบริสุทธิ์บริบูรณ หรือผูที่ประพฤติกุศลกรรมบถดวยความยากลํ าบาก เปนตน — the undertaking that gives suffering in the present butresults in happiness in the future)3. ธรรมสมาทานที่ใหสุขในปจจุบัน แตมีทุกขเปนวิบากตอไป (เชน การหลงมัวเมาหมกมุ นอยู ในกาม หรือการประพฤติอกุศลกรรมบถดวยความสนุกสนานพอใจ เปนตน — the undertakingthat gives happiness in the present but results in suffering in the future)4. ธรรมสมาทานที่ใหสุขในปจจุบัน และมีสุขเปนวิบากตอไป (เชน ผูที่กิเลสมีกํ าลังนอยประพฤติพรหมจรรยดวยความพอใจ ไดเสวยเนกขัมมสุข หรือผูที่ประพฤติกุศลกรรมบถดวยความพอใจ ไดเสวยสุขโสมนัส เปนตน — the undertaking that gives happiness in thepresent and results in happiness in the future)D.III.229; M.I.305–316.ที.ปา.11/251/241; ม.มู.12/515–534/556–575.[146] ธาตุ 4 (สิ่งที่ทรงสภาวะของตนอยูเอง คือมีอยูโดยธรรมดา เปนไปตามเหตุปจจัย ไมมีผูสราง ไมมีอัตตา มิใชสัตว มิใชชีวะ — Dhàtu: elements) ไดแก ปฐวีธาตุ อาโปธาตุเตโชธาตุ และ วาโยธาตุ คือ มหาภูต หรือ ภูตรูป 4 นั่นเอง. ดู [39] มหาภูต 4 และ [146]ธาตุกัมมัฏฐาน 4[147] ธาตุกัมมัฏฐาน 4 (กรรมฐานคือธาตุ, กรรมฐานที่พิจารณาธาตุเปนอารมณ คือกํ าหนดพิจารณากายนี้แยกเปนสวนๆ ใหเห็นวาเปนเพียงธาตุสี่แตละอยาง ไมใชของเรา ไมใชเรา ไมใชตัวตนของเรา — Dhàtu-kammaññhàna: meditation on the elements; meditationsubject consisting of elements)1. ปฐวีธาตุ (Pañhavã-dhàtu: the earth-element) คือ ธาตุที่มีลักษณะแขนแข็ง ภายในตัวก็มี ภายนอกตัวก็มี กลาวเฉพาะที่เปนภายใน สํ าหรับกํ าหนด พอใหสํ าเร็จประโยชนเปนอารมณของกรรมฐาน ไดแก ผม ขน เล็บ ฟน หนัง เนื้อ เอ็น กระดูก เยื่อในกระดูก มาม หัวใจ ตับพังผืด ไต ปอด ไสใหญ ไสนอย อาหารใหม อาหารเกา หรือสิ่งอื่นใดก็ตามในตัว ที่มีลักษณะแขนแข็งเปนตน อยางเดียวกันนี้2. อาโปธาตุ (âpo-dhàtu: the water-element) คือ ธาตุที่มีลักษณะเอิบอาบ ภายในตัวก็มีภายนอกตัวก็มี กลาวเฉพาะที่เปนภายใน สํ าหรับกํ าหนด พอใหสํ าเร็จประโยชนเปนอารมณ