พจนานุกรม พุทธศาสตร - โรงเรียนทอสี

[223] 166พจนานุกรมพุทธศาสตร2. อินทรียสังวร (สํารวมอินทรีย มีสติระวังรักษาใจ มิใหกิเลสคือความยินดียินรายเขาครอบงําเมื่อรับรูอารมณดวยอินทรียทั้ง 6 มีเห็นรูปดวยตาเปนตน — Indriyasa§vara: restraint ofthe senses; sense-control)3. ภัสสปริยันตะ (พูดคุยมีขอบเขต คือ จํ ากัดการพูดคุยใหนอย รูขอบเขต ไมเอิกเกริกเฮฮา— Bhassapariyanta: restraint as regards talking)4. กายวูปกาสะ (ปลีกกายอยูสงบ คือ เขาอยูในเสนาสนะอันสงัด — Kàyavåpakàsa:seclusion as to the body; love of solitude)5. สัมมาทัสสนะ (ปลูกฝงความเห็นชอบ คือ สรางเสริมสัมมาทิฏฐิ — Sammàdassana:cultivation of right views.)A.III.138.องฺ.ปฺจก.22/114/156.[223] นิยาม 5 (กํ าหนดอันแนนอน, ความเปนไปอันมีระเบียบแนนอนของธรรมชาติ, กฎธรรมชาติ — Niyàma: orderliness of nature; the five aspects of natural law)1. อุตุนิยาม (กฎธรรมชาติเกี่ยวกับอุณหภูมิ หรือปรากฏการณธรรมชาติตางๆ โดยเฉพาะดินนํ้า อากาศ และฤดูกาล อันเปนสิ่งแวดลอมสําหรับมนุษย — Utu-niyàma: physical inorganicorder; physical laws)2. พีชนิยาม (กฎธรรมชาติเกี่ยวกับการสืบพันธุ มีพันธุกรรมเปนตน — Bãja-niyàma: physicalorganic order; biological laws)3. จิตตนิยาม (กฎธรรมชาติเกี่ยวกับการทํ างานของจิต — Citta-niyàma: psychic law)4. กรรมนิยาม (กฎธรรมชาติเกี่ยวกับการกระทํ าของมนุษย คือ กระบวนการใหผลของการกระทํ า — Kamma-niyàma: order of act and result; the law of Kamma; moral laws)5. ธรรมนิยาม (กฎธรรมชาติเกี่ยวกับความสัมพันธและอาการที่เปนเหตุเปนผลแกกันแหงสิ่งทั้งหลาย — Dhamma-niyàma: order of the norm; the general law of cause andeffect; causality and conditionality)ดู [86] ธรรมนิยาม 3; [177] สมบัติ 4; [176] วิบัติ 4 2 .DA.II.432; DhsA.272.ที.อ.2/34; สงฺคณี.อ.408.[224] นิโรธ 5 (ความดับกิเลส, ภาวะไรกิเลสและไมมีทุกขเกิดขึ้น — Nirodha: extinction;cessation of defilements; non-arising of suffering)1. วิกขัมภนนิโรธ (ดับดวยขมไว คือ การดับกิเลสของทานผู บําเพ็ญฌาน ถึงปฐมฌาน ยอมขมนิวรณไวได ตลอดเวลาที่อยู ในฌานนั้น — Vikkhambhana-nirodha: extinction by suppression)2. ตทังคนิโรธ (ดับดวยองคนั้นๆ คือ ดับกิเลสดวยธรรมที่เปนคู ปรับหรือธรรมที่ตรงขาม เชนดับสักกายทิฏฐิดวยความรูที่กําหนดแยกนามรูปออกได เปนการดับชั่วคราวในกรณีนั้นๆ —Tadaïga-nirodha: extinction by substitution of opposites)