12.07.2015 Views

Descarga en formato PDF - Centro Ramón Piñeiro para a ...

Descarga en formato PDF - Centro Ramón Piñeiro para a ...

Descarga en formato PDF - Centro Ramón Piñeiro para a ...

SHOW MORE
SHOW LESS
  • No tags were found...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Xesús Ferro Ruibal, Xacinta Varela Martínez. Fraseoloxía e paremioloxía nos escritos do P. Martín Sarmi<strong>en</strong>to (1695-1772)Pero o lector deberá superar unha dificultade: o estilo discursivo de Sarmi<strong>en</strong>to é difusoe, aínda que el nalgunhas obras distribúe a información <strong>en</strong> parágrafos de tamañoconstante, está lonxe da disciplina fraseográfica e paremiográfica actual. Se o lectorsupera este problema, <strong>en</strong>contrará <strong>en</strong> tódolos casos noticias pertin<strong>en</strong>tes e curiosas.2. Fraseoloxía e paremioloxía galega na obra do P. Sarmi<strong>en</strong>to2. 1. Substantivos compostos, colocacións2.1.1. Bestiñas de canado e medio. [1762-1772] (§ 1668) Ya que no se pued<strong>en</strong> desterrar loschalanes del mundo, múdese por lo m<strong>en</strong>os la materia. Haya chalanes de ganado vacunoy de ganado caballar. Dije que <strong>en</strong> Galicia había un mediano ramo de comercio con loscaballitos. Y creo que no es m<strong>en</strong>or el que allí se hace con las mulitas. Ese comercio noes nocivo, pues son pocas las mulas que de allí se sacan <strong>para</strong> coches, arados y carretas.Las más sirv<strong>en</strong> <strong>para</strong> alquiladores, sacerdotes, religiosos y mujeres. Y las que sirv<strong>en</strong> <strong>para</strong>portear pesos son tan pequeñitas hacia el país de Deza que las llaman bestiñas decanado e medio, por irrisión. Un moyo de vino <strong>en</strong> Galicia ti<strong>en</strong>e ocho cántaras, y elcanado solo ti<strong>en</strong>e dos. Así, bestiña de canado e medio es la mulita que solo lleva el pesode tres cántaras. Es verdad que las hay más grandes. (SARMI-660:1668, Monteagudo 2, 51).TFG. Non figura; probablem<strong>en</strong>te porque o transporte de mercadorías variou radicalm<strong>en</strong>te etamén as medidas de capacidade, coa introdución do sistema métrico decimal. En calqueracaso é unha cantidade pequ<strong>en</strong>a, porque noutro lugar di que doce cántaros de vino era “lamedida regular del peso que lleva un macho” e, se o canado é unha cuarta parte da cántara, acantidade é realm<strong>en</strong>te pequ<strong>en</strong>a:a bestiña de canado e medio tiña que ser, polo tanto, unhabesta de moi pouca capacidade de carga (SARMI-6:449).2.1.2. Chupa matulas; atiza esa matula. [1770] Nas coplas 190-191 di: (...) <strong>en</strong> donde atardiña, /por mais señas desto, /a Alfonso llo dixo /hum home ja vello. // que tiña nopazo /por vida o emprego /d'atizar matulas, /mudar candieiros. Matúlas <strong>en</strong> gallego sonlas mechas o torcidas. El orig<strong>en</strong> es de mata vegetable, pues las primeras torcidas sehicieron de (...) las hojas del verbasco o de otras plantas lychnis. Hay <strong>en</strong> Palacio,huissier y buxier, aquel <strong>para</strong> cerrar puertas, y éste <strong>para</strong> mudar las bujías. Pero elsonsonete ha ocasionado confundir las dos voces, y algunos cre<strong>en</strong> que huissier es lomismo que buxier lo que es falso." (SARMI-7:473).[1762-1772] (§ 1417) Los gallegos que no conoc<strong>en</strong> la planta lychnis, pregunt<strong>en</strong> a losmuchachos que les <strong>en</strong>señ<strong>en</strong> la planta a que ellos llaman asubíos, asubiotes ycaabaciñas. Pone Tournefort 117 especies distintas del género lychnis, cuyo carácter esproducir <strong>en</strong> el c<strong>en</strong>tro de la flor una calabacita de figura cónica que conti<strong>en</strong>e la semilla.Después que esa calabacita arrojó la semilla, permanece muy dura, como una v<strong>en</strong>tosa; ylos muchachos la usan <strong>para</strong> chiflar y silbar, y por eso la llaman asubío. La común escomunísima <strong>en</strong> los zarzales y caminos. De las hojas, pues, de todas las especies delychnis, se hacían las mechas o torcidas de candil. El castellano mecha vi<strong>en</strong>e del griegomyxos. Pero el puro nombre gallego de la torcida es matula, la p<strong>en</strong>última larga. Asídic<strong>en</strong> <strong>en</strong> Galicia: “Chupa matulas; atiza esa matula”, etc. El orig<strong>en</strong> de matula es difícil.(SARMI-660:1417).TFG. Non figura.Com<strong>en</strong>tario. Parec<strong>en</strong> simples colocacións aínda que a forma chupa esa matula parece suxerirun uso como fórmula. Ignoramos cando e con que int<strong>en</strong>ción se usaba no XVIII esa expresión.104 Cadernos de Fraseoloxía Galega 14,2012, 99-163. ISSN 1698-7861

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!