12.07.2015 Views

Descarga en formato PDF - Centro Ramón Piñeiro para a ...

Descarga en formato PDF - Centro Ramón Piñeiro para a ...

Descarga en formato PDF - Centro Ramón Piñeiro para a ...

SHOW MORE
SHOW LESS
  • No tags were found...

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Xesús Ferro Ruibal e e Xacinta Varela Martínez: Fraseoloxía e e paremioloxía galega nos nos escritos do do P. P. Martín Sarmi<strong>en</strong>to (1695-1772)cárabo o autillo. Y Funes asi<strong>en</strong>ta que el autillo es la úlula y que el pájaro que vocea“cavar, cavar” es el caprimulgo (SARMI-660:1901; Monteagudo 2, 108).TFG. Non figuraCom<strong>en</strong>tario. O máis parecido é Andar, andar, e o corpo <strong>para</strong> <strong>en</strong>terrar, recollido como refrán porEladio Rodríguez (RODGO-1:169) 28 e posteriorm<strong>en</strong>te clasificado como expresión do concepto“Morte inevitable” (FERRO 1987:7161), porque ignorábamos que esa fora no séc. XVIII a voz dopaxaro da morte. Semellantes no concepto son Andar, andar, e o corpo pra <strong>en</strong>terrar. Andar,andar e ó fin morrer, Andar, andar, e ó cabo espichar. Andar, andar e caír no mar (e mesmo ofatalista Nadar, nadar e ó cabo afogar) aínda que non consta que esas frases sexan a presuntavoz do paxaro da morte.Tratemos agora de id<strong>en</strong>tifica-lo tal paxaro da morte. O cárabo que cita Sarmi<strong>en</strong>to é o que <strong>en</strong>Galicia actualm<strong>en</strong>te se coñece como avelaiona (Strix aluco) e os ornitólogos din que o seu son éuu uu, u-u-u (PENAS 1991:194, 223). Pero non todo o mundo id<strong>en</strong>tifica este páxaro da morte comesmo animal. Sarmi<strong>en</strong>to, que m<strong>en</strong>ta esta ave tamén <strong>en</strong> 263 e <strong>en</strong> 298, id<strong>en</strong>tifica o páxaro damorte co ralo e co cárabo 29 . Cuveiro, <strong>en</strong> cambio, id<strong>en</strong>tíficao <strong>en</strong> 1876 coa curuxa 30 ; opinión que <strong>en</strong>1992 recolle Gondar: “Di que é o paxaro da morte a curuxa, eu empecei a coller unha depresiónterrible. E agora non sei, estou decaída, desmoralizada, non teño ganas de facer nada” (GONDAR-4:183). Pero Valladares id<strong>en</strong>tifícao co moucho (buho) e di que canta así: “huiu, huhu, bahu,puhu” 31 . Obsérvese o parecido desa onomatopea coa que ofrecía Sarmi<strong>en</strong>to c<strong>en</strong> anos antes.Tamén o id<strong>en</strong>tifican co moucho Eladio Rodríguez 32 , Franco Grande (moucho mediano) e RivasQuintas (este di que <strong>en</strong> Beluso o id<strong>en</strong>tifican co moucho e que é unha das aves de mal agoiro(RIVAS-2:108). Enriquez Salido di que no Grove o id<strong>en</strong>tifican co moucho (Ath<strong>en</strong>e noctua)(42213:118). O dicionario das Irmandades id<strong>en</strong>tifícao co Syrmium aluco (IRMAN061). Carré, <strong>en</strong>28 Aparece posteriorm<strong>en</strong>te citado na Gran Enciclopedia Gallega (2, 83) e <strong>en</strong> MAREVA:57.29 Asimismo, la voz cárabos significa el escarabajo, el cangrejo y una especie de barca de mimbres aforradade cuero. Y de ese género de barco cárabus, se originó la voz gallega carabela, por navío. Y la vozcarabela, <strong>en</strong> cuanto significa aquella cesta <strong>en</strong> que los padres <strong>en</strong>vían todos los sábados a sus hijosaldeanos, que estudian la gramática <strong>en</strong> los padres jesuitas de Pontevedra, los alim<strong>en</strong>tos precisos. Y si<strong>en</strong>docierto que la voz cárabo también significa aquel lúgubre y nocturno pajarote al cual <strong>en</strong> Galicia llamanralo y paxaro da morte; sin duda que por lo feo y abominable que es el escarabajo se llamaría cárabo elmismo pajarote (SARMI-7:233).30 Strix alula: Dan este nombre á la lechuza y á toda ave nocturna, especialm<strong>en</strong>te al cárabo ó autillo, que sedifer<strong>en</strong>cia de aquella <strong>en</strong> ser algo mayor, de color oscuro, con manchas blancas, y <strong>en</strong> t<strong>en</strong>er las plumasremeras casi blancas é iguales. Strix alula. Tambi<strong>en</strong> se llama ralo por su graznido triste. (CUVEI:232).31 Paxaro d’a morte Strix buho: Cárabo, ó Buho grande; ave indíg<strong>en</strong>a de España y pert<strong>en</strong>eci<strong>en</strong>te al órd<strong>en</strong> delas de rapiña, o rapaces nocturnas. Ti<strong>en</strong>e como pié y medio de alto; color, rojo-negro; ojos, grandes,colocados hácia delante; pico, corvo, calzado de plumas y dos p<strong>en</strong>achos de estas, alzadas sobre la cabeza,figurando orejas. Mírasele vulgarm<strong>en</strong>te como m<strong>en</strong>sajero de la muerte y las personas supersticiosas quepierd<strong>en</strong> algun amigo, o pari<strong>en</strong>te, se acuerdan siempre de haber oido el grito del Buho. Su pres<strong>en</strong>cia, segunPlinio, presagia la esterilidad. Su huevo, comido, <strong>en</strong> tortilla, cura la borrachera. Témese su canto, pórqu<strong>en</strong>o se oye sino de noche y, si alguna vez se le ve sobre la casa de un moribundo, es por atraerle el olorcadavérico, ó por el sil<strong>en</strong>cio que <strong>en</strong> ella reina. El Buho, sin embargo, es t<strong>en</strong>ido como bu<strong>en</strong> presagio, si serefugia á un palomar. Los antiguos francos cond<strong>en</strong>aban á una fuerte multa á cualquiera que matase, órobase, un Buho refugiado <strong>en</strong> el palomar de su vecino. Respecto de las virtudes de esta ave, existió, <strong>en</strong>treotras vulgares cre<strong>en</strong>cias, la de que, puesto su corazon y su pié derecho sobre una persona dormida,relataba al mom<strong>en</strong>to lo que habia hecho y contestaba á cuantas preguntas se le hacían. Su grito, que haceresonar <strong>en</strong> el sil<strong>en</strong>cio de la noche, es huiu, huhu, bahu, puhu. (VALLA-7:419-420).32 Paxaro da morte, autillo, cárabo o buho grande, ave indíg<strong>en</strong>a de España, que pert<strong>en</strong>ece a las de rapiñanocturnas. Tiénelo el vulgo por m<strong>en</strong>sajero de la muerte, y las personas supersticiosas cre<strong>en</strong> que su canto ogrito anuncia el fallecimi<strong>en</strong>to de una persona conocida. Dió y da lugar a muchas cre<strong>en</strong>cias inverosímiles;témese su canto lúgubre porque sólo se oye por la noche; y sin embargo es ave t<strong>en</strong>ida como bu<strong>en</strong> presagiosi se refugia <strong>en</strong> un palomar. (RODGO-3:105).Cadernos de Fraseoloxía Galega 14,2012, 99-163. ISSN ISSN 1698-7861119

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!