Descarga en formato PDF - Centro Ramón Piñeiro para a ...

Xesús Ferro Ruibal, Xacinta Varela Martínez. Fraseoloxía e paremioloxía nos escritos do P. Martín Sarmiento (1695-1772)(e existen) en Galicia (Allariz, Redondela ou Pontevedra), non ve con agrado esta degradaciónsemántica que no tempo del xa padecía a locución corpo santo no uso real da xente. Hoxe, nocambio de milenio, esa polisemia aínda se acentuou máis; e, pola contra para aquela festaeucarística o uso real dos galegos de hoxe recuperou o latinismo Corpus ou Corpus Christi.2.1.4. Fidalgo do cabo de Boa Esperanza. [1762-1772] (§ 5978) No sé de fijo el año enque se fundó el primer mayorazgo en España, ni quien ha sido el que le fundó. Supongoque no ha sido ningún hombre oscuro, como son hoy los más que los fundan. Creeré quesería un señor de alta guisa, y de los que entonces tenían estados de feudo, y claro estáque los feudos no se podían enajenar ni dividir; y que faltando herederos volvían a laCorona —luego, antes eran de ella. ¿Qué conexión tiene esto con los mayorazgos dehoy? También creo que este género de mayorazgos comenzaría después de lasconquistas, y acaso comenzaría por los morgados de Portugal con los caudales que ibanviniendo de la África y después de la América. ¿Qué habían de hacer de tanto oro esosaventureros? La expresión portuguesa fidalgo do cabo de Boa Esperanza es irrisoria,como la castellana caballero indiano. (SARMI-660:5978, Monteagudo 4, 360).TFG. O dito é portugués; e o galego máis próximo é fidalgo da casa da palla, dito de Moraña(43220), que a mediados do século XX designaba unha persoa que se ten polo máis da festapero que, ben mirado, nin sequera ten o que teñen os outros.COMENTARIO. En Galicia a mediados do século XX, fóra de zonas concretas coma OCebreiro, te-la casa cuberta con colmo (palla do centeo) era un signo externo de pobreza,porque, o clima húmido pide un tellado de tella ou lousa (sempre máis duradoiro) mesmo paraos pobres. Con palla de centeo (colmo) ou mesmo de millo só se cubrían daquela as palleiras,onde se gardaba a herba seca e os trebellos da labranza. Por iso é tamén irrisorio este ditofidalgo da casa da palla, que tamén existía en Portugal (43220; Fonseca:201). A mediados doséculo XX aínda se podía oír falar dunha casa fidalga (“casa de torre, señorial, pacio ou pazo”)ou de fidalgo, como sinónimo de persoa dunha clase social e económica superior e mesmodunha certa honestidade (Andar a pago non pago, non é de homes fidalgos: Morei1:067); perohoxe xa son palabras en desuso ou con certa intención literaria; e xa non se oe dicir terse porfidalgo pero aínda se pode oí-lo refrán Quen ten diñeiro é fidalgo. Máis comúns e vivas son aslocucións aristocracia do pan de millo ou señorito de caldo á merenda (persoa que se ten pormembro dunha clase superior pero que na intimidade non come coma os ricos senón que sealimenta do mesmo que comen os máis pobres: pan de millo e caldo. Nótese a pervivencia deditos que se basean en feitos xa desaparecidos coma o consumo de pan de millo polos pobresou o caldo á merenda). O pobo sempre foi agresivo cos que aparentan unha riqueza oucategoría que non teñen e así di o refrán: Máis vale din de moeda que don sen renda (RODGO-2:114).2.1.5. Mel de Galicia 7 Véxase Se queres vestir de seda, trata en cera.(2.5.21.1.).TFG. Non figura.COMENTARIO. O mel de Galicia xa era proverbial no século IX e a medicina popular tradicionale o refraneiro demostran que nunca se deixou de producir e consumir, como mostra a toponimia(As Abellas, Abelleira, A Abelleira, Couceiro, O Abellal, A Abellariza, Albariza, Enxames, OEnxameado, O Trobo, Os Trobos,...). Pero, polo que di Sarmiento, no tempo del xa deixara de7O Liber Chronicae seu Chronicon Aemilianense, que cita Sarmiento, enumera as trece cousasparadigmáticas na Hispania do tempo dos godos e entre elas están o mel de Gallicia, coa scanda deAsturias, o triticum de campis Gottis, o mulus de Hispali, o Cavallus de Mauros ou a disciplina atquescientia de Toledo (Mss. 51; 36r. Biblioteca Nacional de España, que neste caso copia un antigo códice deSan Millán de la Cogolla). Aínda que Sarmiento relatiniza o topónimo, o manuscrito di claramenteGallicia.106 Cadernos de Fraseoloxía Galega 14,2012, 99-163. ISSN 1698-7861