İş ve Meslek Danışmanlığı Eğitim Kitabına ... - Türkiye İş Kurumu

Kariyer patikasının çizilmesinde, bir pozisyonun gerektirdiği bilgi, beceri ve deneyimlerin kazanılacağı
işler/pozisyonlar dizisi belirlenir. Bu süreçte üç nokta önemlidir (Hodgetts ve Kroeck, 1992, s. 401):
Kariyer patikasının başlangıç seviyesinde kişilerden beklenen güçlü yönlerin belirlenmesi,
Kariyer patikasındaki işlerle ilgili performans ve ödüllerin belirlenmesi,
Kariyer patikasındaki işlerin gerektirdiği eğitim ve geliştirme türlerinin belirlenmesi.
2.5. Kariyer Başarısı
Kariyer başarısı kavramı; “bireyin, iş deneyimlerinin sonucu, psikolojik ve işle ilgili olarak, elde ettiği olumlu
sonuçlar” şeklinde tanımlanmaktadır (Seibert ve Kraimer, 2001, s. 2). Bir başka tanıma göre kariyer başarısı;
“kişinin, iş deneyimlerinin sonucu olarak elde ettiği başarılar, pozitif psikolojik sonuçlar ya da işle ilişkili
sonuçların toplamı”dır (Judge, Cable, Boudreau ve Bretz, 1995, s. 485). Başka bir tanımda ise kariyer
başarısı; iş ve aile yaşamı dengesi sağlama, ilişkilere sahip olma, başkaları tarafından kabul görme ve maddi
kazanımlar elde etme şeklinde dört başlık altında toplanmıştır (Dyke ve Murphy, 2006, s. 362)
Bu konuda yapılan çalışmalarda kariyer başarısı, dışsal kariyer başarı ve içsel kariyer başarı şeklinde ikiye
ayrılmaktadır. Dışsal (objektif) kariyer başarısı, herkesçe kabul gören, sosyal bir rolle ve resmi bir pozisyonla
ilişkilidir. Dışsal kariyer başarısı, bireylere özgü öznel bir bakış açısından çok, herkesçe paylaşılan bir sosyal
uzlaşmayı yansıtmaktadır (Arthur ve Khapova, 2005, s. 179). Dışsal kariyer başarısı kriterleri, ücret, ücret
artış oranı, örgütte sahip olunan hiyerarşik seviye, yönetime yakınlık ve alınan terfi sayısı gibi dışsal bir bakış
ile elde edilebilecek ve üzerinde uzlaşı sağlanmış unsurları içermektedir (Arnold ve Cohen, 2008, s. 17). İçsel
(sübjektif) kariyer başarısı ise, bireyin kendi kariyerine ilişkin içsel algılama ve değerlendirmeleri şeklinde
ifade edilebilir. Bireyler, farklı kariyer isteklerine sahip olup, istihdam güvenliği, çalışılan yer, statü, öğrenme
konusundaki istek, iş ve aile ilgili olarak yapılan çeşitli kıyaslamalar gibi konularda birbirlerinden farklı
algılamalara sahiptir (Arthur ve Khapova, 2005, p. 179). Sübjektif kariyer başarısı kriterleri ise, kariyer
doyumu, iş doyumu, yaşam doyumu ve istihdama ilişkin bireyin inanç ve algılamalarını içermektedir (Arnold
ve Cohen, 2008, s. 17).
3. Kariyer Seçimi Kuramları
Kariyer seçimi genel olarak, bireylerin kendilerine uygun bir mesleği/kariyeri seçmeleri, kariyer kararı verme
süreci ve kariyer gelişimi gibi konuları kapsamaktadır. Güçlü bir kuramsal alt yapıya sahip olan kariyer seçimi
alanı, literatürde yaygın olarak kariyer danışmanlığı bakış açısıyla ele alınmaktadır. Bu bakış açısı, kariyer
seçimi olgusunu bireyi merkeze alarak incelemektedir. Brown ve arkadaşları, kariyer seçimi kuramlarını dört
ana başlıkta toplamaktadır: Sosyolojik perspektif, gelişimsel ve post-modern kuramlar, öğrenme yönelimli
kariyer kuramları ve özellik-faktör kuramları (Brown ve Brooks, 1990, s. 1-12). Greenhaus ise bireylerin
kariyer seçimi sürecindeki önemli noktaları aşağıdaki gibi sıralamaktadır (Green, 1987, s. 94):
Bir eşleştirme süreci olarak meslek seçimi,
Bir gelişim süreci olarak meslek seçimi,
Bir karar verme görevi olarak meslek seçimi,
Meslek seçimine sosyal ve kültürel etkiler,
Kadınların meslek seçimi.
Bu çalışmada kariyer seçimi kuramları, eşleştirme süreci olarak kariyer seçimi, kariyer kararı verme, kariyer
gelişimi ve kariyere sosyolojik yaklaşım biçiminde dört başlıkta gruplanarak ele alınmaktadır.
260