İş ve Meslek Danışmanlığı Eğitim Kitabına ... - Türkiye İş Kurumu

da zordur. Tutumlar en iyi kapalı uçlu çoklu sorularla ölçülebilir. Burada tutumun yoğunluğunu
ölçmek hedeflenir.
Bilgi Soruları: Kişilerin belli bir konuda ne bildikleri, bunu ne ölçüde bildikleri, bu bilgileri hangi
kanaldan ve ilk kez ne zaman öğrendikleri gibi bilgileri ortaya çıkarabilmek amacıyla hazırlanan
sorulardır. Bazen bu sorular eleme sorusu niteliğini taşırlar. Kişinin belirli bir konuda bilgisinin
olup olmadığının belirlenmesi, o konuda sorulara devam edilip edilmeyeceğini gösterir.
”Türkiye’nin en önemli ekonomik sorunu sizce nedir” sorusu, bu tür sorulara verilebilecek bir
örnektir.
Anket soruları, amacına göre de şöyle gruplandırılır:
Eleme Sorusu: Kişinin sorulacak konuyu bilip bilmediğinin araştırılması amacına yöneliktir.
Sondaj Sorusu: Kişinin davranış, tutum ve görüşlerinin kökenine iner, neden ve niçinlerini
araştırır.
Sınama Sorusu: Daha önceki cevapları alınan soruların doğru olup olmadığını açığa çıkartmak
amacıyla sorulur.
5.3. Cevap Kategorileri
Alınmak ya da ölçülmek istenen bilgi veya tepkinin kapsamına ve niteliğine göre, anket soruları iki türlü
olabilir: “Kapalı-uçlu” sorular ve “açık-uçlu” sorular.
Kapalı-uçlu sorular: Eğer sorulan soruya verilecek cevap seçenekleri tam olarak belirlenmişse,
başka bir deyişle, sorular sistemleştirilmişse bunlara kapalı-uçlu sorular denir. Bu tür sorularda,
soruya cevap olan kategoriler çoğu kez önceden belirlenmiş süreksiz kategorileri olan
değişkenlerden oluşur. Bu kategorilerin biçimleri, değişkenlerin sınıflamalı, eşit aralıklı veya oranlı
olmasına göre tayin edilir.
Açık-uçlu sorular: Bu tür sorularda deneğe, soruları serbestçe cevaplama ve cevapları kendi
ifadesiyle dile getirme olanağı verilmiş olmaktadır. Araştırmacının cevaplar konusunda önceden
bilgi sahibi bulunmadığı, çok değişik cevaplar alma olasılığının söz konusu olduğu veya
derinlemesine cevaplar alınmak istendiği durumlarda, açık-uçlu soru şekli tercih edilmelidir.
Örneğin bilgi ve sondaj soruları, nitelikleri gereği açık uçlu olmaktadır.
Her iki soru türünün avantaj ve dezavantajları vardır. Açık-uçlu sorular, kişilere kendi cevaplarını yazma
imkanı verdiğinden, diğer türe göre kişileri daha çok güdüler. Herhangi bir tutuma göre tüm tepki
seçeneklerinin bilinmediği veya eksik bilgi bulunduğu durumlarda, açık uçlu-sorular avantaj sağlar. Fakat bu
tür sorulara benliğe karşı, anlaşılmaz ve ilgisiz cevaplar alınabilir. Çünkü açık uçlu tepkiler, insanların tutum
pozisyonu yanına, tutumun yoğunluğu, objeye karşı bilgileri, eğitimleri, genel sözel yetenekleri, iletişim stilleri
gibi faktörlerin sonucu olmaktadır. Bu yüzden bunların kodlamaları da zor hatta bazen imkansızdır.
Kapalı-uçlu sorularda ise kategorilerin önceden sağlanması, aynı zamanda sorunun içeriğinin denek
tarafından açıkça görülmesine de yardımcı olur. Örneğin, bir seçimde adayların adları denek tarafından
hatırlanamayabilir, o zaman açık uçlu soru uygun olur; ancak “hangi ilde doğdun” gibi cevabı bilinen bir
soruyu açık uçlu yapmaya gerek yoktur.
Her iki tarzın avantajlarından yararlanabilmek amacıyla, iki türün birleştirildiği soru türleri oluşturulmuştur. Bir
soruya cevap kategorileri (kapalı) verildikten sonra, sonuna “diğer varsa belirtiniz” gibi açık uçlu bir seçenek
koymak mümkündür. Ancak uygulamalar, bu seçeneğin çok fazla doldurulmadığını, mevcut seçeneklerin
işaretlenmesinin denek tarafından daha kolay bulunduğunu göstermektedir. Bu problemi kısmen de olsa
432