İş ve Meslek Danışmanlığı Eğitim Kitabına ... - Türkiye İş Kurumu

Yukarıdaki varsayımlarda da belirtildiği gibi, Holland’a göre, meslekler yürütüldükleri çevre itibariyle altı grup
olup, bu meslekleri yapacak kişilik tipleri de altı tanedir (Carney ve Wells, 1991). Holland’ın altı kişilik tipi
aşağıdaki gibi tanımlanmıştır (Holland, 1959):
Gerçekçi tipler (Realistic): Kas faaliyeti ve motor koordinasyonu gerektiren işleri yapan insanlar bu gruptandır.
Mekanik üzerinde yoğunlaşan bu tipler atak ve saldırgandırlar.
Araştırmacı tipler (Investigative): Zihin gücüyle çalışan bu tipler, yapmaktan çok düşünmeyi sever. Bağımsız,
sabırlı ve ısrarcıdırlar.
Sosyal tipler (Social): Başka insanlarla birlikte olmaktan hoşlanan, insanlara yardım etmeyi seven, empati
gösterebilen insanlar bu gruba girer.
Geleneksel tipler (Conventional): Nesneler üzerinde odaklaşma, kurallara bağlılık, tertip ve düzen ile sıkı
kontrol bu tipi belirleyen temel özelliklerdir.
Girişimci tipler (Enterprising): Başkalarını ikna edip yönetmek isteyen bu tipler, dışa dönük insanlardır.
Sanatçı tipler (Artistic): Hayal gücü yüksek üretken insanlar bu gruba girer. Estetik faaliyetlere ilgi ve
bağımsızlık bu tipi yansıtan iki önemli özelliktir.
Bireylerde, bu altı kişilik tipinden birisi baskın olarak bulunurken, aynı zamanda daha tanımlayıcı olan alt
tipler veya kişilik örüntüleri (pattern) de mevcuttur. Kişiliğin tam bir profili, altı tipi de kapsamasına rağmen,
bireyde baskın olan en yaygın üç tipten alt tipler geliştirilir. Örneğin alt tip RAEgerçekçi, sanatçı ve girişimci
bir kişiliği tanımlamaktadır (Alt tipler altı kişilik tipinin ingilizce baş harflerinden alınmıştır). Bu alt tipe sahip
kişi oluşturulmuş meslekler listesinden hangi mesleklere daha uygun olduğunu görebilmektedir (Carney ve
Wells, 1991, s. 231-247). Holland’ın kişilik profilleri üç harfli kodlardan oluşmaktadır. Tipleri ve meslekleri
karakterize eden bu kodlar, kişilik tipinin sevdiği ve ilgi duyduğu konuları gösterdiği gibi, aynı zamanda kişinin
sevmediği ve ilgi duymadığı alanları ve bunlara uzaklık veya yakınlığını da göstermektedir.
3.1.4. Roe’nin kişilik gelişimi kuramı
Roe’nin kariyer seçimi kuramı, çocukluğun geçtiği çevre, ihtiyaçların gelişmesi ve kişilik değişkenleri ile
kariyer seçimi arasında ilişki olduğunu varsayar (Anne, 1957). Kuram, meslek seçimine götüren süreçler
üzerinde durmakta ve psikolojik yönü öne çıkan bir kuram olarak nitelendirilmektedir (Brown, s. 350).
Kişilik temelli bir kuram olan Roe’nin kuramı, kariyer seçiminde çocukluk dönemi deneyimlerine dikkat
çekmiştir (Peterson, Sampson ve Reardon, 1991, s. 56). Roe, kariyer seçme kararında psikolojik ihtiyaçların
önemini vurgulamaktadır. Bireylerin çocukluklarındaki deneyimleri ve anne-baba ile ilişkilerindeki doyumu,
onun gelecekteki davranışlarını belirleyen iç uyarıcıları oluşturur. Bireyin ihtiyaçlarının doyurulması için
kullanılan yollar, onun, ilgi, tutum ve yeteneklerinden hangilerinin geliştirileceğini belirler. Hiç doyurulmayan,
ya da az doyurulan ihtiyaçlar zaman içinde birer güdü haline gelir ve bu güdüler bireyin mesleki yönelimini
etkiler. Örneğin, sevgiden yoksun bir ortamda yetişen bir çocuk, insanlar yerine nesnelerle uğraşmayı tercih
edecektir.
3.1.5. Bordin’in psikanalitik kariyer seçimi kuramı
Bordin, biyolojik ihtiyaçlar ve dürtüler ile aile atmosferi arasındaki ilişki ve bu ilişkiden ortaya çıkan kişilik tipi
üzerinde durur. Bordin’e göre, kişilik dinamik olup değişime açıktır. Kişilik değiştikçe ihtiyaçlar değişecek,
böylece kariyerde de değişiklik meydana gelecektir.
Psikanalitik yaklaşımın temsilcilerinden birisi olarak Bordin’e göre, meslek, kişiliğin bir yansımasıdır. Meslek
seçimi, bireyin çalışma yoluyla bireysel kimlik oluşturma çabasıdır. Hayatın ilk altı yılı, kişiliğin oluştuğu bir
dönem olup, bu dönemde çevreye uyum mekanizmaları geliştirilir ve bu mekanizmalar daha karmaşık
davranışların gelişimi için gerekli temeli oluşturur. Bu akımın bazı temsilcilerine göre ise, bilinç dışı dürtüler
bireyin hangi alanda doyum sağlayacağını söyleyen iyi bir rehber olduğu için, meslek seçme konusunda
rehberliğe ihtiyaç yoktur (Kuzgun, 1995, s. 95-99).
262