İş ve Meslek Danışmanlığı Eğitim Kitabına ... - Türkiye İş Kurumu

3. Bireysel Farklılıklar
Cinsiyet, yaş, zeka, kişilik, bilişsel stil, inanç, değer ve tutumlar, psikoloji yazınında incelenen ve
araştırmalarda göz önünde bulundurulan temel bireysel farklılıklardır.
3.1. Cinsiyet
Bacanlı (2004), cinsiyet rolünü, kişinin içinde yaşadığı toplumda kendi cinsine atfedilen özellikleri taşıma
derecesi olarak tanımlamaktadır. Erkek bireyin erkeksi özellikleri, kadının ise kadınsı özellikleri taşıması
cinsiyet rolünü benimsemiş olmayı göstermektedir. Ancak, son yıllardaki düşünceler erkeksi ve kadınsı
özelliklerin boyut oldukları, dolayısıyla herkesin bir miktar erkek bir miktar kadın olduğu şeklindedir. Buna
göre dört grup insan vardır: erkeksiler (erkeksi rolü yüksek, kadınsı düşük), kadınsılar (kadınsı rolü yüksek,
erkeksi düşük), cinsiyetsizler (her iki rol de düşük) ve androjenler (her iki rol de yüksek). Son yıllarda
gelişmiş ülkelerde androjen olmak teşvik edilmektedir. Ancak kişinin içinde yaşadığı toplumda uygun görülen
rolü taşıması ruh sağlığı için önemlidir. Aksi takdirde, içinde bulunduğu çevre tarafından dışlanmakta ve
başka bazı davranış bozuklukları meydana gelebilmektedir (Bacanlı, 2004).
Kadınlar ve erkekler, biyolojik açıdan çeşitli farklılıklar göstermelerine rağmen, davranışçılar toplumsal
cinsiyet rollerinin hayat boyu bireyleri etkileyen bir süreç olduğunu ileri sürmektedir. Çocukluktan itibaren,
toplumun belirlediği cinsiyet kalıpları dışında davranan kız ya da erkek çocuklar, kınanma ile
cezalandırılmaktadır. Örneğin, erkekler gibi futbol oynayan bir kız çocuğu garip karşılanırken, bebekleri ile
ilgilenen sevimli bir çocuk görüntüsü çoğunlukla onay ve takdir görmektedir. Söz konusu ödül-ceza
uygulamaları, cinsiyete ilişkin davranış kalıplarının oluşmasını da etkilemektedir (Burger, 2006, s. 561).
Cinsiyet rollerine ilişkin kabuller, çoğu zaman hatalı algılamalara neden olabilmektedir. Kadınlarla ilgili en sık
yapılan kategorizasyon, kadınların biyolojik ve doğurgan yönleri ile tanımlanmasıdır. Bu nedenle kadınlarla
ilgili düşünceler iş yaşamından çok ev yaşamına odaklanmaktadır. Örneğin, bir kadın işgören adayının ileride
evlenme ya da çocuk sahibi olma ihtimali, işverenler tarafından büyük bir risk olarak algılanabilmektedir.
Ayrıca işgörenin eğitimi için harcanacak zaman ve emek, yeterince geri dönüş sağlamayacak hatta zararlı
sonuçlanabilecek bir yatırım olarak kabul edilebilmektedir (Mullins, 1993, s. 152).
Yeni yasal düzenlemeler ile teşvik edilen kadın istihdamı, halihazırda kadınların cinsiyet rollerinden çok uzak
olmayan mesleklere yönelmeleri ile sonuçlanmaktadır. Özellikle eğitim düzeyi düşük ve herhangi bir mesleki
niteliği bulunmayan kadınlar için yaygın olan durum, hizmet sektöründe istihdam edilmek şeklindedir.
İş Yaşamında Kadın
Haynes ve Feinleib (1980), ev hanımları ve çalışan kadınlarda koroner kalp rahatsızlıklarının gelişimi üzerine
bir araştırma yürütmüşlerdir. Sekiz yıllık bir dönemi kapsayan çalışmada, çalışan kadınlar ile ev hanımları
arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Çalışan kadınlarda evli olanların bekar olanlara göre daha fazla risk
altında olduğu gözlenmiştir. Çalışan evli kadınlarda, çocuk sayısı arttıkça riskin arttığı görülmüştür. Bu
kapsamda yürütülen araştırmalarda, kadınların daha fazla günlük stres yaşadığı, daha sık yetersizlik, ilgisizlik,
iş uyumsuzluğu ile karşı kaldığı bulgulanmıştır (Arnold, Cooper ve Robertson, 1996, s. 101).
İş yaşamında kadınların karşı karşıya kaldığı çok sayıda stres faktörü bulunmaktadır. Ancak bunlardan bazıları
doğrudan “kadın olmak”tan kaynaklanan faktörler de olabilir. Yönetim pozisyonlarındaki birçok kadın kendi
302