İş ve Meslek Danışmanlığı Eğitim Kitabına ... - Türkiye İş Kurumu

sonunda değerlendirme yapılarak gerek görülürse eğitim verilir ve istenilen standartların gelişmesi sağlanır.
Ancak uyum problemi varsa ve beklenilen standartlar gelişmiyorsa adayın işine son verilir.
Adayların seçim sürecinde karşılaşacakları yöntemler, farklı mülakat türleri yanında testlerdir. Mülakat, adayın
iş pozisyonunun gerektirdiği niteliklere sahip olup olmadığını anlamak için yapılan iş görüşmeleri iken; testler,
iş başvurusu yapan adayın işletmenin aradığı kişi olup olmadığının tespiti amacıyla yapılan ölçümlerdir.
Mülakattan önce uygulanan mesleki sınavlar (Mucuk, 2006, s. 169) dışında farklı amaçlar için geliştirilmiş
çeşitli testler vardır. Bu testler zeka, yetenek, başarı, ilgi ve kişilik testleri olarak sınıflandırılabildiği gibi
(Ertürk, 2000, s. 289) biyografik bilgi, tolerans, mesleki düşünce ve iş bilgisi testleri de olabilmektedir
(Hansen, 1988, s. 346;Mushkin, 1978, s. 93).
Yapılan farklı sınıflandırmalarda, testin soru sayısı ve adı değişse bile genel olarak ölçmek istediği değerler
adayın işverene karşı sunduğu ya da gizli kalmış niteliklerine odaklanmaktadır. Tüm bu süreçte başarı
sağlanması öncelikle adayın kendini tanımasına bağlıdır.
2. Kişinin Kendi Özelliklerini Tanımlaması
Kişinin kendini tanıması için bilgi, beceri, istek ve inançları konusunda objektif ve doğru bilgiye ihtiyacı vardır.
Bireyin kendini tüm yönleriyle objektif olarak değerlendirmesi oldukça güçtür. Ancak iş fırsatlarının
yakalanması için işin gereklerini iyi bilmek kadar kendini tanımak da önemlidir. Bu nedenle adayın özellikle
nitelikleri, becerileri ve geçmiş deyimleri üzerinde durması gerekmektedir (Robinowitz, 1977, s. 273).
Bu değerlendirmeleri yaparken bazı analiz tekniklerinden ve bilgisayar programlarından faydalanılabilir.
Bilgisayar ortamında geliştirilen haritalama metotları ile bireyin cevapladığı sorulardan kendini tanıma seviyesi
tespit edilebildiği gibi (Kohn ve Schooler, 1982, s. 1257) SWOT analizi ve Johari penceresi gibi analiz
teknikleri ile de bu sınama yapılabilir.
SWOT kelimesi İngilizce 4 kelimenin ilk harflerinden oluşan bir kısaltmadır ve bu kelimeler analizin içeriğini de
sunmaktadır. Analize göre adayın kontrolü altında olan güçlü taraflar (strengths) ve zayıf taraflar
(weaknesses) iç faktörleri, piyasanın etkisi altında olan fırsatlar (opportunities) ve tehditler (threats) dış
faktörleri oluşturmaktadır (Mihaela, 2011, s. 1000). İş başvurusu yapan aday, güçlü yanlarını ön plana
çıkarmalı, zayıf yanlarını geliştirmeli, pazarın olası tehditlerinin farkında olmalı ve fırsatları görebilmelidir.
Analiz bu dört başlık altında bireyin kendinde ve dış çevrede gördüğü özellikleri sıralamasıyla, kendini ve
kontrol edemeyeceği çevreyi tanımasını sağlamaktadır.
Johari penceresi, kişinin kendisini tanıması ve etkin bir iletişim sağlaması için, iki temel boyuta dayanarak 4
farklı durum sunmaktadır. Joseph Luft ve Harry Ingman (1955) tarafından geliştirilen ve yazarların ön
adlarının birleştirilmesiyle oluşturulan teknik, bireyin kendisine dair bildiği ve başkalarının bireye dair bildiği
bilgilere dayanan iki boyutun arena, özel bölge, kör nokta ve bilinmeyen bölge olmak üzere yaratacağı dört
durumun analizi ile kişilerin kendisini tanıyacağını ileri sürmektedir. Arena, hem birey hem de diğerlerinin
bildiği alanı, özel bölge bireyin bilinçli olarak gizlediği alanı, kör nokta başkalarının bildiği ancak bireyin
bilmediği alanı, bilinmeyen bölge ise hem bireyin hem de başkalarının bilmediği alanı anlatmak için
kullanılmaktadır (South, 2007, s. 11). Bireyin kendisini tanıması ve bu sayede kendisini işverene etkili bir
şekilde ifade edebilmesi için bilinmeyen bölgeyi ve kör noktayı daraltması ve arena bölgesini genişletmesi
gerekmektedir.
Bu analizler dışında adayın kendi beceri ve niteliklerini tanıması için kişisel farkındalığının yüksek olması
gerekmektedir. Çünkü kişisel farkındalık, adayın kendi düşüncelerini anlayabilme ve iç gözlem yapabilme
konusundaki dikkat seviyesidir. Belirgin bir durumu yorumlarken neyin doğru neyin yanlış olduğunu
konusunda sebepler bulma eğilimi olduğundan; kişisel gözlem yapmak, düşünce ve bilinç üzerine
442