İş ve Meslek Danışmanlığı Eğitim Kitabına ... - Türkiye İş Kurumu

4.2.2. Psikanalitik Yaklaşım
Psikanalitik yaklaşım kuramcılarının kişilik gelişimine ilişkin görüşleri ikiye ayrılmaktadır. Ilk görüşü savunan
Freud, kişiliğin erken çocukluk dönemine kadar oluştuğunu ve sonrasında değişmenin mümkün olduğunu
söylemiştir. Birçoğu Freud’un öğrencisi olan ve yeni Freud’cu olarak adlandırılan Jung, Adler, Erickson gibi
isimler ise erken çocukluk dönemi sonrasında da kişilik gelişim aşamaları üzerinde durmuşlardır.
Freud’cu kişilik kuramı topografik ve yapısal olmak üzere iki modelden oluşur. Bunun yanında Freud, insan
yaşamını oral, anal, fallik, gizil ve genital dönem olmak üzere beş ayrı psikoseksüel sürece ayırmıştır. İlk
olarak Freud’un bilinç, bilinç öncesi ve bilinçaltı olmak üzere kişiliği üç boyutta tanımladığı model topografik
model olarak ifade edilmektedir (Burger, 2006).
Bilinç: Kişinin farkında olduğu düşünceleri içeren ve yeni düşüncelerle değişen gelişen yapıdır.
Ancak kişinin aklında tuttuğu bilgilerin çok azı bilinç düzeyindedir.
Bilinç öncesi: Kişinin günlük hayatında çok sık gerekmediği için aklında tutma ihtiyacı duymadığı
ancak istediği zaman hatırına getirebildiği sayısız bilginin bulunduğu bölüm bilinç öncesidir.
Bilinçaltı: Kişinin düşüncelerinin en büyük bölümünü oluşturan, istediği zaman bilinç düzeyine
getiremediği ancak bireyin davranışlarında en fazla etkiye sahip kısım, bilinçaltı olarak
adlandırılmıştır.
Freud, insan kişiliğini daha iyi açıklayabilmek için yapısal modeli geliştirmiştir. Bir bakıma bilinçaltının daha
detaylı tanımlaması olarak kabul edilebilecek yapısal modelde, kişilik id (alt benlik), ego (benlik) ve süperego
(üst benlik) bölümlerinden oluşan bir yapı olarak tarif edilmiştir. Freud’un daha önce sözü geçen, insanın
içinde birbirleriyle çatışan güçler aslında kişiliğin alt bileşenlerinden başka bir şey değildir (Burger, 2006, s.
77).
İd (alt benlik): İlkel ve
doğuştan gelen dürtüleri
içermektedir. Bedensel ihtiyaçların,
cinsel arzuların ve saldırgan
tepkilerin kaynağı olarak kabul
edilmektedir. İdin arzu ve istekleri
tamamen bilinçdışıdır. Fiziksel ya da
toplumsal sınırları gözetmeden
sadece kişisel tatmin sağlama
amacıyla yani “haz prensibine” göre
işlemektedir (BİLTEK, 2011; Burger,
2006, s. 78).
Ego (benlik): İdin
dürtülerini uygun koşulları oluşana
kadar kontrol altında tutan yapıdır.
Aynı zamanda çevresel şartları değerlendirerek, davranışların olası sonuçlarını tahmin eder. Bir
açıdan temel görevi dürtüleri bilinçaltında tutmak olan egonun, kimi işlevleri bilinçli, kimileri ise
bilinçsizdir. Bu nedenle, Freud egonun bilinç, bilinç öncesi ve bilinçaltı tüm düzeylerde serbestçe
hareket edebildiğini belirtmiştir (BİLTEK, 2011; Burger, 2006, s. 78).
Süperego (üst benlik): Toplumsal normları, ahlaki kuralları ve değer yargılarını temsil eden
süperego, idin arzu ve isteklerini sürekli baskı altında tutmaya çalışır. Ego, idin istekleri için uygun
zamanı kollarken, süperego ahlaki kurallara uygunluğunu denetler. Süperego, vicdan olarak da kabul
320