İş ve Meslek Danışmanlığı Eğitim Kitabına ... - Türkiye İş Kurumu

2.2.1. Savunma Mekanizmaları
Bilinçaltının yöneldiği cinsel içerikli ya da saldırgan davranışlar, bilinç düzeyine çıkamayacak kadar kişiyi
rahatsız edici boyutlarda olabilir. Böyle durumlarda egonun sıkıştırılması nedeniyle anksiyete (kaygı) ortaya
çıkmaktadır. Ego, bu düşünce ve istekleri bilinçaltına iterek kaygıyı azaltmaya çalışmaktadır. Egonun bu tür
durumlarla başa çıkabilmek için geliştirdiği yöntemlere savunma mekanizmaları denir.
Bastırma
Freud'a göre doğrudan anksiyeteyi ortadan kaldırdığı için bastırma savunma mekanizmalarının
çekirdeğindedir (Hjele ve Ziegler, 1976, s. 47). Kişinin kendisini tehdit eden herhangi bir uyaranı, hayatına
giren ve ona travmatik deneyimler yaşatan herhangi birini unutmaması, hatırlamamasıdır (BİLTEK, 2011).
Egonun, tehdit edici düşünce ve istekleri bilinç dışında tutma ve bilince ulaşmasına izin vermeme çabası
olarak da tanımlanmaktadır (Burger, 2006, s. 82). Örneğin; fobilerin neden kaynaklandığı çoğu zaman
bilinmez. Bunun nedeni fobiye neden olan olayın hatırlanmak istemeyecek kadar kötü bir deneyim sonucu
oluşması olabilir. Bireyin bastırma ihtiyacı hissettiği istek veya deneyimleri, sürekli olarak bilinçaltında
tutulmaya çalışılacağı için, yorucu olabilmektedir.
Yer Değiştirme
Kişinin dürtülerini tehdit edici kişi ya da nesneden, daha az tehdit edici bir başkasına yöneltmesidir. Yer
değiştirmenin çok yaygın olmayan bir örneği, kişinin tepkisini kendisine yöneltmesidir. Bu durum kişide
depresyon ya da değersizlik duygusuna neden olur. Yer değiştirme mekanizmasına çok sayıda örnek vermek
mümkündür. İşvereni tarafından eleştirilen bireyin, eve geldiğinde önemsiz bir konudan dolayı eşiyle
tartışmaya başlaması sık rastlanan bir örnektir (Hjele ve Ziegler, 1976, s. 48).
Yansıtma
Kişinin kendi dürtü, tutum, davranışlarını veya bunların sonuçlarını bir başka kişiye ya da dış faktörlere
atfetmesidir. Örneğin; kişinin iş bulamama nedeni olarak deneyimsizliğini değil referansı olmamasını ileri
sürmesidir. Sınavda başarısız olan öğrencinin, sınav sonucunu başkalarının kopya çekmesine ya da
öğretmenin konuyu yeterince iyi anlatamamasına bağlamasıdır. Yansıtmanın bir başka formu, kişinin
arkadaşını çok kıskandığı halde, arkadaşının onu kıskandığını iddia etmesidir (Hjele ve Ziegler, 1976, s. 48).
Yüceltme
Bireyin isteklerini toplum tarafından kabul edilebilir düşünce ya da eylemlere dönüştürmesidir. Yüceltme,
sağlıklı ve yapıcı bir mekanizma olarak görülmektedir. Çünkü birey alt benliğindeki düşünce ve istekleri
yasaklamadan dürtülerin amacını ya da yöneldiği nesneyi değiştirmektedir (Hjele ve Ziegler, 1976, s. 47).
Örneğin; kişi saldırganlık dürtülerini futbol gibi oyunlarla yüceltebilir. Taraftarları kendisini saldırgan
oyunundan dolayı takdir ediyor olabilir.
294