‹çindekiler - Anadolu Üniversitesi

176 Bitki Kimyas› ve Analiz Yöntemlerifiekil 9.1Özel faz düzenlerine göre;• ‹nce tabaka kromatografisi• Ka¤›t kromatografisi• Gaz kromatografisi• Yüksek bas›nçl› s›v› kromatografisi fleklinde olabilmektedir.Mekanizmalaragöre hareketli vehareketsiz fazlar›ndurumu.MEKANİZMALARHAREKETSİZFAZLARHAREKETLİADSORPSİYONKATIGAZ VEYA SIVIPARTİSYONSIVIGAZ VEYA SIVIİYON DEĞİŞTİRMEKATIKATISIVIJEL FİLTRASYONUKATISIVIAdsorban›n aktivitesi:Adsorban yüzeyinde maddemoleküllerininba¤lanabilece¤i aktif uçlarbulunmaktad›r. Adsorbanyüzeyindeki aktif uçlar›nsay›s› s›n›rl›d›r ve bu aktifuçlar havan›n nemininetkisiyle su molekülleritaraf›ndan tutunarak inaktifhale geçerler. Aktif uçlar›nsay›s›n› artt›rmak içinadsorban›n ›s›t›lmas› (aktiveedilmesi) gerekir.Polarite: Moleküllerinpozitif ve negatifkutuplaflmas›n› ifade etmekiçin kullan›l›r.Elektronegatiflikleri farkl›olan moleküller polard›r.Molekülün polaritesiyap›s›ndaki fonksiyonelgruplar›n cinsi, say›s› vepozisyonuna ba¤l›d›r. Genelolarak -Cl, -NH 2 ve -OHgruplar› polariteyi artt›r›r,-CH 2 ise azalt›r.AdsorbsiyonAdsorbsiyon; gaz, s›v› veya çözünmüfl maddelerin bir adsorban›n yüzeyinde tutunmas›olay›d›r. Adsorbsiyon mekanizmas›n›n rol ald›¤› kromatografik tekniklerdehareketsiz faz kat›, hareketli faz ise s›v› veya gazd›r. Kat› faza adsorban ad› verilir.Kromatografi olay›nda adsorban yüzeyi ile tutunan madde aras›nda kimyasal ba¤oluflmaz sadece geçici olan fiziksel bir ba¤ meydana gelir. Fiziksel adsorbsiyonolarak tan›mlanan bu olayda madde adsorban yüzeyine elektrostatik kuvvetler, dipol-dipolçekimi ya da Van der Walls kuvvetleri ile geçici bir süre için ba¤lan›r.Maddenin adsorban yüzeyine kimyasal ba¤larla ba¤lanmas› kimyasal sorbsiyon(kemisorpsiyon) olarak tan›mlan›r ve bu reaksiyonun geri döndürülmesi mümkünde¤ildir. Bu nedenle kemisorpsiyon kromatografik ayr›mlar için faydal› de¤ildir.Adsorbsiyon kromatografisi, hareketli fazda çözünmüfl halde bulunan maddeile adsorban yüzeyinde tutunmufl olan madde molekülleri aras›nda bir dengeninkurulmas› esas›na göre ifller. Ay›rma birbirine karfl› olan hareketli fazdaki itici kuvvetile hareketsiz fazdaki tutucu kuvvetin etkileflmesi sonucu meydana gelir.Adsorbsiyon kromatografisinde ay›r›m hareketli ve hareketsiz fazlar›n durumununyan› s›ra adsorban›n aktivitesi, maddelerin konsantrasyonu ve polaritesinede ba¤l›d›r. Maddelerin polariteleri hem hareketli fazdaki sürüklenme h›z›n› hemde adsorban yüzeyinde tutunma derecesini belirler.Bir maddenin kromatografik bir sistemde sürüklenme oran› belirli bir adsorban için,kullan›lan çözücü sistemine ba¤l› olaca¤›ndan kromatografide kullan›lan çözücüler elüsyonkuvvetlerine göre Elüotropik Seri ad› alt›nda apolardan polara do¤ru s›ralan›rlar.Elüotropik seride çözücüler apolardan polara do¤ru flu fleklide s›ralanm›flt›r:Petrol eteri, hekzan, karbontetraklorür, toluen, benzen, diklorometan, kloroform,dietil eter, etilasetat, aseton, izopropanol, etanol, metanol, su.