‹çindekiler - Anadolu Üniversitesi

2. Ünite - Primer ve Metabolitler43ÖzetA MAÇ1A MAÇ2Primer metabolitleri tan›mlayabilmek ve s›n›fland›rabilmek.Primer metabolitler, canl›lar›n yap› tafllar›n› oluflturanorganik moleküllerdir. Organizman›n tümhücrelerinde bulunurlar. Büyüme, geliflme ve ço-¤alma gibi prosesler için gereklidirler. Karbonhidratlar,lipitler, proteinler, enzimler ve nükleikasitler primer metabolitlerdir.Karbonhidrat tan›m›n› yapabilmek, s›n›fland›rabilmek.Primer metabolitlerin önemli bir grubunu oluflturankarbonhidratlar; karbon, hidrojen ve oksijendenoluflurlar. Karbonhidratlar›n k›sa formülü(CH 2 O)n olarak gösterilir. Fotosentez sonucu ortayaç›kan ilk ürünlerdir. Karbonhidratlar›n aldehitveya keton gruplar›n›n redüklenerek alkol halinegeçmesi sonucu polioller oluflur. Aldehit grubununoksitlenmesi ile onik asitler meydana gelir.Karbonhidratlar; monosakkaritler, oligosakkaritlerve polisakkaritler olmak üzere üç grupta incelenirler.Monosakkaritler 3 - 9 karbon atomutafl›rlar. Oligosakkaritler, 2-20 monosakkarit’inglikozidik ba¤la bir araya gelmesiyle oluflurlar.Polisakkaritler ise 20’den fazla monosakkarittenoluflan polimerlerdir.A MAÇ4Protein ve enzimin tan›m›n› yapabilmek, s›n›fland›rabilmek.Proteinler protoplazman›n büyük bir k›sm›n› oluflturarakbitkisel organizmada büyük önem tafl›-maktad›rlar. Hücrenin kuru a¤›rl›¤›n›n % 50’sindenfazlas›n› olufltururlar. Enzimler tafl›y›c› moleküller,hormonlar, antijenler gibi birimlerin ve hücre duvar›n›nyap›s›nda bulunurlar. Karbon, hidrojen,oksijen, azot ve kükürtten meydana gelen karmafl›kbir yap›ya sahiptirler. Proteinler, aminoasit ad› verilen daha küçük ve daha basit yap›l›organik moleküllerin yüzlercesinin bir araya gelmesiyleoluflurlar. Amino asitler, bitkilerde hemserbest halde, hem protein ve di¤er metabolitlerinyap›s›nda bulunmaktad›rlar. Çözünürlüklerinegöre, hidrofilik ve hidrofobik olarak iki grupalt›nda incelenirler. Ayr›ca, asidik ve bazik olarakda s›n›fland›r›l›rlar. Bitkiler kendileri için gerekliolan amino asitlerin hepsini üretebilirler.Di¤er canl›lar ihtiyaç duyduklar› amino asitlerinbaz›lar›n› besin yoluyla almak zorundad›rlar. Butip amino asitlere temel amino asitler denir.Enzimler, kendileri kullan›lmaks›z›n hücredekibiyokimyasal reaksiyonlar› düzenleyen proteinyap›l› katalizörlerdir.A MAÇ3Lipit tan›m›n› yapabilmek, s›n›fland›rabilmek.Lipitler, ya¤ ve ya¤ benzeri bitkisel ve hayvansalkaynakl›, fiziksel ve kimyasal özellikleri benzer,fakat biyokimyasal rolleri bulundu¤u bitki veyahayvanlarda farkl› olan maddelerdir. Temel olarakkarbon, hidrojen ve oksijenden oluflup, alkolya da poliollerin ya¤ asitleriyle oluflturdu¤u esteryap›s›ndaki do¤al bilefliklerdir. ‹ki yap› tafl›ndanoluflurlar, bunlar gliserol ve ya¤ asitleridir. Ya¤asitleri doymufl ve doymam›fl olarak iki tipte metilen(-CH 2 ) zincirleri tafl›yan ve ucunda karboksil(-COOH) grubu olan alifatik asitlerdir. Lipitler,%50’lik alkolde haz›rlanan KOH çözeltisiylesabunlafl›p sabunlaflmad›klar›na göre; sabunlaflabilenlipitler (trigliseritler, mumlar, fosfolipitler,sifingolipitler) ve sabunlaflmayan lipitler (steroitler,prostaglandinler, lökotrienler, terpenler) olmaküzere iki grup alt›nda incelenebilirler. Veyayap›lar›na göre basit ve kompleks lipitler olmaküzere iki gruba ayr›l›rlar.A MAÇ5Nükleik asit tan›m›n› yapabilmek, s›n›fland›rabilmek.Nükleik asitler; karbon, hidrojen, oksijen, fosfor veazot elementlerinden meydana gelen büyük organikmoleküllerdir. Bütün canl› hücrelerde bulunan,nükleotid adl› birimlerden oluflmufl polimerlerdir.Bir nükleotid, azotlu heterosiklik bir baz,befl karbonlu (pentoz) bir fleker ve bir fosfat grubuolmak üzere üç bölümden oluflur. Nükleotidler,fosfat gruplar› ve flekerler aras›ndaki dehidrasyonsentezi sayesinde uzun zincirli nükleik asitleriolufltururlar. En yayg›n nükleik asitler deoksiribonükleikasit (DNA) ve ribonükleik asit (RNA)’tir.RNA’da bulunan fleker riboz, DNA’da ise deoksiribozdur.DNA ve RNA içerdikleri azotlu bazlardafarkl›l›k gösterirler. Adenin (A), guanin (G) ve sitozin(C) her ikisinde, timin (T) yaln›zca DNA’da,urasil (U) ise yaln›zca RNA’da bulunur.