‹çindekiler - Anadolu Üniversitesi

1. Ünite - Bitkilerde Biyosentez17Ya¤ ve Ya¤ Asitleri - Biyosentezleri ve Y›k›mlar›Ya¤lar, genelde tohumlarda (testa), bazen de zeytin (Olea europea L.) veya avokado(Persea americana Mill.) gibi örneklerde oldu¤u gibi meyvede depo maddesiolarak bulunur. Kimyasal olarak ya¤lar, uzun zincirli doymufl veya doymam›fl triaçilgliseritlerden oluflmaktad›r. Gliserolün ya¤ asiti esterleri “gliserolipitler” olarakadland›r›l›r. Triaçil gliseroller (trigliseritler) 3 ya¤ asiti ile esterleflmifl gliserol molekülündenibarettir. Havyansal hücrelerde sitoplazmada oluflan trigliseroller enerjikayna¤› olarak kullan›l›rken, bitkisel hücrelerde ise karbon kayna¤› olarak depoedilmektedir. Bitki hücelerinde ve ökaryotlarda daha çok mitokondri ayr›ca kloroplastlardagerçekleflir ve asetil koenzim A’dan hareketle C 2 ’luk üniteler ile yaniaçilleme suretiyle ya¤ zincirini uzat›r. fiekil 1.14’de gösterildi¤i üzere sentezlenenya¤lar ve ya¤ asitleri β-oksidasyon yoluyla y›k›ma u¤rarlar. Burada iki dehidrojenasyon,bir hidrasyon ve bir de tiyoliz ile iki karbon ünitelik asetil koenzim A üretilir.Ya¤lar ayr›ca TCA döngüsüne dahil olup y›k›mlar› esnas›nda oldukça fazlaenerji a盤a ç›kard›klar› için önemli enerji kayna¤› olarak da ifllevsellik gösterirler.fiekil 1.14Bitkilerde doymuflya¤ asiti döngüsü.Doymufl ya¤ asitlerinde reaksiyonlar›n tersinir olmad›¤› ortaya konulduktansonra, ya¤ zincirlerinin uzamas› mikrozomal bir flekilde gerçekleflti¤i ayr›ca ya¤asitlerinin malonil koenzim A ve hidrojen donörü olarak NADPH-/H + marifetiyleuzat›ld›klar› gösterilmifltir. Bu anabolik reaksiyonlar›n gerçekleflmesinde açil tafl›y›-c› protein (ACP) varl›¤› da bulunmufltur. Bu protein ile ACP ya¤ açil tiyoesterleriüretilebilmekte bunlar ise aktif olmayan ya¤ asitlerini reaktif hale getirir, ayr›ca ya¤asit açil gruplar›na tafl›y›c› tedarik eder. Bir seri reaksiyon sonucunda palmitoil-ACP, stearil-ACP (not: stearik asit = C 18 ) gibi uzun zincirli ya¤lar›n sentezi sekizdenfazla enzimin katalizörlü¤ünde gerçekleflir.Bitkilerde ya¤ asitleri daha kompleks lipitlerin, fosfolipitlerin ve mumlar›n yap›tafllar›n› oluflturur. Bitkiler depolad›klar› ya¤lar›nda çok farkl› ya¤ asitleri (konjugeçifte ba¤lar, karbon karbon üçlü ba¤lar, hidroksi, epoksi veya keto fonksiyonlu)üretebilirler.Doymam›fl ya¤ asitlerinin biyosentezleri baz› farkl›l›klar içerir (bkz. fiekil 1.15sentezi gösterir). Detayl› bilgiler için Ünite 3’e bak›n›z.