‹çindekiler - Anadolu Üniversitesi

80 Bitki Kimyas› ve Analiz Yöntemleribii bir s›n›fland›rman›n yap›labilmesi için, bitkilerin bütün karakteristik özelliklerininbilinmesi ve bu özelliklerin birbiriyle olan iliflkisinin tan›nmas› gerekmektedir.Bitkilerin s›n›fland›r›lmas›nda pratik ve do¤ru yöntem, onlar› ortak özelliklerinegöre önce küçük gruplar halinde toplamak, bu küçük gruplar› yine ortak özelliklerindenfaydalanarak daha büyük kümeler içine almak, bu flekilde tabanda çoksay›da küçük gruplar bulunan ve yükseldikçe kümeleri geniflleyen, fakat say›lar›azalan ve tepede bitkiler alemi ile sonlanan bir silsile gelifltirmektir.S›n›fland›rman›n en faydal› yönü, bilinmeyen bir bitkinin teflhisini sa¤lamas›d›r.Teflhis, bilinmeyen bir bitkiyi, bilinen gruplardan birinin içine koymakla gerçeklefltirilebilir.Teflhis iflleminde kesin bir sonuca vard›r›labilen bir s›n›fland›rma, amac›-na ulaflm›fl bir s›n›fland›rma demektir.19. yüzy›lda bitki sistemati¤i bir bilim kolu düzeyine eriflmifltir ve bu dönemdes›n›fland›rma, bitkilerin sadece morfolojik özelliklerine dayanmaktad›r. Mikroskopininicad›, anatomi ve sitoloji kollar›n›n geliflmesi, evrim teorisinin ortaya at›lmas›,genetik biliminin geliflmesi ve bütün bilimlerin botanik alan›nda kaydetti¤i bilgiler,s›n›fland›rmay› etkilemifl ve yeni sistemlerin ileri sürülmesine, taksonomi alan›ndayeni kollar›n ortaya ç›kmas›na neden olmufltur. Kromozom say›s›, kromozomyap›s›yla ilgili sitolojik bulgular›n s›n›fland›rmaya uygulanmas›yla ‘Sitotaksonomi’bilim dal› ortaya ç›km›fl, bitkilerin kimyasal içerikleri hakk›ndaki bilgileriniyi bir düzeye ulaflmas›yla, bitkilerin kimyasal özellikleri ile s›n›fland›rma aras›ndailiflkiler arayan ‘Kemotaksonomi’ bilim dal› meydana gelmifltir. Son y›llarda, taksonomikgruplar aras›nda yak›nl›¤› ve uzakl›¤› belirleyebilmek amac›yla matematikyöntemlerinden yararlan›lmas› düflünülmüfl ve ‘Nümerik taksonomi’ ad› verilen birbilim dal› oluflmufltur.1. Yapay S›n›fland›rma: Bitkilerin gelifli güzel seçilmifl bir veya birkaç özelliklerinedayan›r. Örne¤in, bitkileri ot, çal›, a¤aç fleklinde ay›rmak, çiçeklerdeki stamensay›s›na göre grupland›rmak veya floristik eserlerde görüldü¤ü gibi, bir bitkiyi h›zl›catayin edebilmek için yap›lm›fl olan dikotomik anahtarlar yapay s›n›fland›rmafleklidir; bitkiler aras›ndaki yak›nl›k ve akrabal›k düflünülmeden yap›lm›fl bir s›n›fland›rmalard›r.2. Do¤al S›n›fland›rma: Çok say›da özellik kullan›larak ve bitki özellikleri aras›ndaba¤l›l›k bulundu¤una dayan›larak yap›lan bir s›n›fland›rmad›r. Bu sistemde,küçük kümeleri içine alan daha büyük kümeler fleklinde bir dizi vard›r. Bu kümelers›ras›yla, tür, cins, familya, tak›m, vb. isimlerini tafl›r. Çok say›da özellik kullan›ld›¤›ndanve özellik benzerliklerinden yararlan›ld›¤›ndan, bu sistem, ayn› s›radakikademelerin birbirlerine olan yak›nl›k veya uzakl›¤›n› ortaya koyar.3. Filogenetik S›n›fland›rma: 19. yüzy›l›n ikinci yar›s›nda Lamarck ve Darwin’ingelifltirmifl olduklar› evrim teorisine, yani dünyan›n oluflumundan bugüne kadaryaflayagelmifl bitkilerin, gruplar halinde birbiri ard› s›ra meydana gelmifl olduklar›,her bir grubun daha önceki var olan gruptan gelmifl oldu¤u, buna göre bitkiler aras›ndabir akrabal›k iliflkisi bulundu¤u teorisine dayanan bir s›n›fland›rmad›r. Bir türdo¤al s›n›fland›rma sistemidir: tür, cins, familya kavramlar›n› kabul eder, fakat bugruplar›n s›ralanmas›n›, ilk bitki gruplar›ndan son oluflan bitki gruplar›na do¤ru,yani ilkel gruplardan geliflmifl gruplara do¤ru yapar.Bugünkü floram›z ise geliflmekte olan genç flekillerle gerileme halinde olanyafll› flekillerin bir kar›fl›m›ndan oluflmaktad›r. Böyle bir flora içindeki bitkiler aras›ndaevrim boyunca meydana gelen morfolojik geliflmelere dayanarak, bir do¤alakrabal›k zinciri aramak, bitkileri bu zincire göre grupland›rmak ve s›ralamak, filogenetiksistemin amac›d›r.