woorden, waarden en de evolutie van gedrag - VU-DARE Home

‘geschenk’ volgt op een boze en dreigende blik van de
ontvanger ligt het zelfs meer voor de hand die blik
egoïstischte noemen dan de gift altruïstisch. * Het is zelfs
denkbaar dat de ontvanger zich met zijn gedreig de
collectieve woede van zijn groepsgenoten op de hals aan het
halen is. En dat zou zijn kindertal verm heel wel kunnen
verkleinen. Maar als we zulk soort mogelijkheden even
negeren en aannemen dat de gever van nu er, wat zijn
kindertal verm betreft, zonder voedselgift beter aan toe zou zijn
en de ander navenant slechter, dan zou er ook in de zin van
de tweede definitie van altruïstisch gedrag sprake zijn.
Uit niets volgt echter dat de gever in ons voorbeeld een
altruïst is in de zin van de derde definitie. Ik zal met een
eenvoudig getallenvoorbeeld laten zien dat altruïsme in de
tweede en de derde betekenis weinig met elkaar te maken
hebben. †
Laten we eens kijken naar dieren met een uiterst simpel
* Het probleem is hier dat je, denk ik, graag zou willen spreken over het
gedrag dat de oorzaak is van kindertal verm -veranderingen, maar als
gedrag een al dan niet directe reactie is op, gevolg is van, een ander
gedrag is dat andere gedrag een net iets uiteindelijkere oorzaak van de
kindertal verm -veranderingen in kwestie. Hier dreigt een oneindige
regressie die alleen met gezond verstand te stoppen valt. Maar het
gezonde verstand van de ene onderzoeker is dat van de andere
onderzoeker niet.
† Voor de lezer die al paragrafen lang tevergeefs zit te wachten tot ik het
nu eindelijk eens over Trivers’ ‘wederkerig altruïsme’ (Trivers 1971) ga
hebben: het feit dat altruïsme in de tweede en de derde betekenis
eigenlijk niets met elkaar te maken hebben is in zekere zin precies wat
Trivers laat zien. Wederkerig altruïsme treedt op wanneer een individu
iets voor een ander doet dat hem op de korte termijn schaadt maar dat
later door die ander wordt goedgemaakt. Gegeven mijn eerste twee
definities is dat dus gewoon altruïstisch gedrag, gegeven mijn derde
definitie is het dat gewoon niet. ‘Wederkerig altruisme’ is dus een wat
verwarrend begrip. Maar dat neemt niet weg dat de mogelijkheid dat
een organisme invloed heeft op wat hij op de lange termijn van
anderen verwachten kan natuurlijk heel interessant is.
119