woorden, waarden en de evolutie van gedrag - VU-DARE Home

tweede maar niet noodzakelijk ook in de eerste zin van het
woord. * Deze meerzinnigheid, zo zullen wij later zien, leidt
ertoe dat sommige sociobiologen hun vak relevanter achten
dan het zijn kan.
Wetenschappelijke begrippen zijn soms behoorlijk
ingewikkeld. Dat hoeft op zich niet tot onhelderheid te leiden,
maar doet dat in praktijk wel wanneer de ingewikkeldheid
niet wordt gezien. Dat risico is vooral groot bij een bepaald
soort ingewikkeldheid, die ik meerplaatsigheid zal noemen.
Een begrip is meerplaatsig † wanneer het een verband legt
tussen twee of meer dingen. ‘Groter zijn dan’ is een voorbeeld
van een tweeplaatsig begrip. Het is een begrip met twee open
plekken die moeten worden gevuld voor er iets betekenisvols
ontstaat. ‘Groter zijn dan’ legt een verband tussen twee
dingen: ding 1 is groter dan ding 2. En ‘staan tussen’ is
drieplaatsig: ding 1 staat tussen ding 2 en ding 3. Zinnen als
‘A is groter dan’ en ‘A staat tussen B’ herkennen we snel als
onvolledig. We zien kennelijk meteen hoeveelplaatsig de
betrokken begrippen zijn. Maar soms gaat het mis. Mensen
kunnen soms lang kibbelen over de vraag of Amsterdam nu
groot is of niet. Meestal worden ze het er na een poosje over
eens dat Amsterdam naar Nederlandse maatstaven een grote
stad is, maar naar bijvoorbeeld Amerikaanse maatstaven niet.
Indirect onderkennen ze daarmee dat ‘groot zijn’ een tweeplaatsig
begrip is dat ze als eenplaatsig begrip gebruikten. En
dat soort gebruik kan tot flinke verwarring leiden. In discussies
over sociobiologie wordt ‘altruïstisch’ vaak als een- of
tweeplaatsig begrip gebruikt, terwijl het, bij een bepaalde
* Zie Musschenga 1981 voor een uitgebreidere bespreking van dit punt.
† Formeel gezien gaat het bij meerplaatsigheid altijd om predicaten.
Men spreekt in dit verband ook wel over ‘relationele begrippen’.
24