woorden, waarden en de evolutie van gedrag - VU-DARE Home

over sociobiologie beheersen. *
Op zich is er niets tegen tweedelingen. Ze verschaffen vaak op
een eenvoudige manier een helder overzicht. Maar om ze
probleemloos te kunnen gebruiken moeten ze aan twee
criteria voldoen. En die criteria gelden evenzeer voor classificaties
met méér dan twee categorieën. Een classificatie moet
uitputtend zijn, dat wil zeggen dat alle zaken die voorkomen
in het domein waarop de indeling betrekking heeft in één der
categorieën vallen. De levende natuur werd ooit in planten en
dieren verdeeld. Maar de ontdekking van allerlei microscopisch
grut leidde tot grote verwarring. Waar hoorden al die
eencelligen bij? Pas toen het aantal categorieën werd uitgebreid
tot drie (planten, dieren en eencelligen) of zelfs vijf
(planten, dieren, eencelligen, prokarioten en virussen) paste
alles er weer in.
Verder is het handig als de categorieën in een indeling elkaar
uitsluiten. Als je onderscheid maakt tussen mensen en dieren,
maar je definieert dieren zodanig dat ook mensen onder die
omschrijving vallen, dan kun je onverkwikkelijke ruzies
krijgen over de vraag of mensen nu wel of geen dieren zijn.
Een complete classificatie met nette, elkaar uitsluitende
categorieën voorkomt dat soort onenigheid.
* Dit denken in parallel geschakelde tegenstellingen lijkt een
diepgewortelde menselijke behoefte. In discussies over de aard van
verschillende wetenschappelijke benaderingen wordt vaak onderscheid
gemaakt tussen reductionistische en holistische, verklarende en
begrijpende, machtgerichte en respecterende benaderingen. Dat zou
acht verschillende benaderingswijzen moeten opleveren maar men
doet vaak of er maar twee mogelijk zijn: de natuurwetenschapelijke die
dan reductionistisch, verklarend, en machtgericht heet, en de
sociaalwetenschappelijke die holistisch, begrijpend en respecterend
zou zijn (zie Voorzanger l984 a ). In Boon en Smit 1985 gebeurt iets
dergelijks met aan de ene kant: biologie, rationalisme, nature, aanleg,
en aan de andere kant: sociale wetenschappen, empirisme, nurture,
omgeving.
38