woorden, waarden en de evolutie van gedrag - VU-DARE Home

More documents

Recommendations

Info

weinig biologische begrippen. Sociobiologen hebben daarom een wat technischer begripsapparaat uitgewerkt. En de vraag is nu of we de conclusie van de vorige paragraaf in sociobiologische termen kunnen vertalen. Voor we die vraag kunnen beantwoorden zullen we dat begripsapparaat nauwkeurig moeten bezien. De dieren die ik hierboven aardig noemde noemen sociobiologen ‘altruïstisch’. Dit woord is ontleend aan de vaktaal van de menswetenschappen. ‘Altruïsme’ (letterlijk: gerichtheid op de ander) heeft in de sociale wetenschappen en de ethiek een heel specifieke betekenis: een altruïst is iemand die iets doet met de bedoeling, de intentie, iemand anders terwille te zijn. Nu denken biologen niet allemaal hetzelfde over de vraag of het mogelijk is op een betekenisvolle manier over ‘intenties’ en ‘bedoelingen’ te praten. * En niet alleen biologen hebben het daar moeilijk mee, ook in de psychologie staat het gebruik van zulke begrippen ter discussie. Een simpele en effectieve manier om niet door zulke problemen te worden geplaagd is ze eenvoudigweg te omzeilen. Om die * Er zijn ethologen die intenties opvatten als interne representaties van een nagestreefde toestand (Van Hooff, persoonlijke mededeling). Intentioneel gedrag is dan gedrag dat erop gericht is om de wereld zodanig te beïnvloeden dat er een toestand ontstaat die overeenkomt met die interne voorstelling. Een organisme dat daarmee bezig is zal steeds opnieuw nagaan in hoeverre de overeenkomst is gerealiseerd, en zijn gedrag aanpassen aan de aard en de richting van het waargenomen verschil. Zo’n benadering roept een aantal vragen op. In hoeverre draagt het postuleren van een ‘bedoe-ling’ bij aan ons begrip van het gedrag van een organisme? Creëer je daarmee geen inhoudsloze categorieën (zoiets als het ‘instinct’, waar de meeste ethologen om die reden niet meer over spreken)? In hoeverre sluit deze interpretatie van ‘intentie’ aan bij onze alledaagse interpretatie, of bij die waar bijvoorbeeld sommige ethici vanuit gaan? Deze en soortgelijke vragen zijn onderwerp van een uitgebreid en voorlopig onbeslist debat waarbij zeer veel verschillende wetenschappen in het geding zijn (zie bijvoorbeeld Toates 1986, Churchland 1986, Van der Steen en Thung 1988). 92
eden wordt altruïsme in de biologie vaak op een iets andere manier gedefinieerd, en wel als gedrag dat voor de ‘gedrager’ nadelig is en dat een ander voordeel oplevert. Voor- en nadeel worden meestal gemeten in termen van fitnesseffecten. * Tegenover altruïsme in deze betekenis staat ‘egoïsme’, gedrag dat voor de gedrager voordelig en voor een ander nadelig is. Daarnaast onderscheiden sociobiologen soms nog ‘kwaadaardigheid’, † gedrag dat voor beide nadelig is, en ‘samenwerking’, ° gedrag waar beide voordeel van hebben. Als we ervan uitgaan, en dat doen sociobiologen kennelijk, dat gedrag maar heel zelden geen enkel fitnesseffect heeft, dan vormen deze vier begrippen samen zo op het eerste gezicht een nette indeling van gedragstypen. We zullen straks zien dat dat wat tegenvalt. 3.2.1. van altruïsme naar bioaltruïsme Sommige sociobiologen menen dat hun definitie van altruïsme in termen van de fitnesseffecten van gedrag niet meer is dan een technische uitwerking van het daagse altruïsmebegrip. ‡ Maar dat klopt niet helemaal. De bedoeling * Zie o.a. Hamilton 1964, Trivers 1971, Wilson 1975. † ‘Spite’, zie Wilson 1975: 117. Volgens Wilson (1975: 119) zal kwaadaardigheid zeldzaam zijn omdat het ‘the intelligence to plot intrigue …’ vooronderstelt. Waarschijnlijk om dezelfde reden verwacht Barash (1979: 32) dat het bij dieren in het geheel niet voorkomt. ° ‘Cooperation’, zie, bijvoorbeeld, Kurland 1977. ‡ De meesten nemen niet eens de moeite om aandacht te geven aan mogelijke verschillen. Bertram 1982 constateert expliciet dat die verschillen zeer klein zijn, hij acht het ook ‘… desirable for the concept of altruism in biology to be similar to that used for human beings. … the closer the definitions the better, since one would hope that less confusion should then arise’ (blz. 252). (De tegenstelling tussen altruïsme in de biologie en altruïsme zoals dat voor mensen wordt gebruikt, vormt het zoveelste voorbeeld van het dichotome denken waar hoofdstuk 2 over ging.) 93
Page 1 and 2:
woorden, waarden en de evolutie van
Page 3 and 4:
inhoudsopgave inhoudsopgave........
Page 5 and 6:
5.2.2. mensbeelden en reconstructie
Page 7 and 8:
me weer op weg. In de eerste fase v
Page 9 and 10:
voor mogelijkheden die minder heet
Page 11 and 12:
1 inleiding In 1975 publiceerde Edw
Page 13 and 14:
waarzonder wij niet hadden bestaan
Page 15 and 16:
voor de goede verstaander is dat ui
Page 17 and 18:
klein mogelijk zullen zijn? Er zijn
Page 19 and 20:
en er zijn er die de wereld zien al
Page 21 and 22:
doelstellingen en praktische beslis
Page 23 and 24:
doen. Huishoudelijk werk is volgens
Page 25 and 26:
uitwerking, vier- of zelfs vijfplaa
Page 27 and 28:
Ze zou ons in staat stellen om in a
Page 29 and 30:
‘wetenschap’ liefst reserveren
Page 31 and 32:
Wie dat regelmatig onder ogen krijg
Page 33 and 34:
dagelijks leven. Altruïsme kan bin
Page 35 and 36:
2 evolutie en cultuur Heftige discu
Page 37 and 38:
karakteriseren ongeveer synoniem zi
Page 39 and 40:
Ik zal nu eerst de dichotomieën va
Page 41 and 42: epaald’ en ‘omgevingsbepaald’
Page 43 and 44: gereedschap en bouwmaterialen. * Du
Page 45 and 46: We kwamen op deze uitweiding over g
Page 47 and 48: Artis steeds en steeds maar weer zw
Page 49 and 50: dat niet zo maar gereduceerd kan wo
Page 51 and 52: Naast die onzekerheid is er ook een
Page 53 and 54: sociale interacties niet verklaard
Page 55 and 56: pas komt. * Sociobiologen onderkenn
Page 57 and 58: Evolutiebiologen zijn het er zonder
Page 59 and 60: vier theorieën worden dan samengev
Page 61 and 62: dieren geldt dat ook. De aard en de
Page 63 and 64: kan) een plaats hebben. Maar laten
Page 65 and 66: auteurs gaan ervan uit dat pasgebor
Page 67 and 68: kenmerken die de kans op nageslacht
Page 69 and 70: langetermijneffecten hebben op de f
Page 71 and 72: generaties hebben nagelaten spelen
Page 73 and 74: meer kunnen zijn dan een bijzonder
Page 75 and 76: instantie bepalend voor onze aard.
Page 77 and 78: evolutionair opzicht. Over het more
Page 79 and 80: dat het meeste gedrag van dieren er
Page 81 and 82: gelijk aan het te verwachten aantal
Page 83 and 84: maakt de denkfout die Hamilton sign
Page 85 and 86: In modellen van groepselectie zitte
Page 87 and 88: via individuen tot soorten beslist
Page 89 and 90: duidelijke opdracht in het leven: m
Page 91: nul is zullen verschillen in kopiee
Page 95 and 96: altruïst of een egoïst noemen. *
Page 97 and 98: Over de implicaties van die verschi
Page 99 and 100: niet een bepaald gen of een paar ge
Page 101 and 102: 3.2.2.1.2. gedragingen en strategie
Page 103 and 104: soortgenoten die zich uiterlijk nie
Page 105 and 106: verwachting zal krijgen in de omgev
Page 107 and 108: levensweg zal volgen. Als je voor a
Page 109 and 110: leven van een individu kan toe- en
Page 111 and 112: daarbij moeilijk te gebruiken, we w
Page 113 and 114: losse gedragingen leiden niet tot f
Page 115 and 116: goede kans dat datzelfde individu,
Page 117 and 118: En daarmee hebben we alle cellen va
Page 119 and 120: ‘geschenk’ volgt op een boze en
Page 121 and 122: met S2 is 7,75. Vergeleken met S2 i
Page 123 and 124: evolutionair gezien geen enkel prob
Page 125 and 126: 4 biologie en meta-ethiek De meeste
Page 127 and 128: Hun benaderingen worden nu zelden m
Page 129 and 130: werkelijkheid bestaat’. * Maar oo
Page 131 and 132: Aan weer andere interpretaties klee
Page 133 and 134: alleen intuïtief ‘zien’, of
Page 135 and 136: niet tenminste een béétje relevan
Page 137 and 138: stadium waarin de samenleving als g
Page 139 and 140: een normatieve ethiek zo goed als a
Page 141 and 142: gezien klopt er weinig van. Wilsons
Page 143 and 144:
ervan uit dat God zelf het goede, o
Page 145 and 146:
Laat ik een volstrekt hypothetisch
Page 147 and 148:
Alleen, we moeten ons ervan bewust
Page 149 and 150:
het zich laat aanzien, geen sprake.
Page 151 and 152:
op eigen voordeel uit is. Die visie
Page 153 and 154:
zouden we begrafenissen en een goed
Page 155 and 156:
ouwwerk zijn uiteraard voorwaardeli
Page 157 and 158:
norm kunnen zijn die een ieder resp
Page 159 and 160:
kan me niet aan de indruk onttrekke
Page 161 and 162:
die we ‘moreel goed’ noemen. *
Page 163 and 164:
stander van een economische boycot
Page 165 and 166:
volgzame ziel, Richards’ voorbeel
Page 167 and 168:
4.3. besluit Richards is de enige v
Page 169 and 170:
5 de menselijke natuur De mens is v
Page 171 and 172:
mensbeeld dat er middels vooronders
Page 173 and 174:
wat voor veranderingen kunt verwach
Page 175 and 176:
verhalen * zullen we dan nooit kunn
Page 177 and 178:
voorhanden. Ze waren dus wel gedwon
Page 179 and 180:
voor een deel echter is die aanpass
Page 181 and 182:
in het water niet zo handig. Echt w
Page 183 and 184:
hetzelfde is gebleven. Tanner gaat
Page 185 and 186:
doet vermoeden dat plantaardig mate
Page 187 and 188:
cruciale ontwikkeling. Het was een
Page 189 and 190:
precieze bouw kent. Behalve fossiel
Page 191 and 192:
esluit dat dat voor evolutiebiologi
Page 193 and 194:
inderdaad meer dan vrouwen neigen t
Page 195 and 196:
zouden kunnen worden in een totalit
Page 197 and 198:
weten we maar van een paar mensen z
Page 199 and 200:
Volgens sommige ethici is er bijvoo
Page 201 and 202:
ij een huwelijk met een zwager of s
Page 203 and 204:
als ze naar een partner uitzien kle
Page 205 and 206:
de samenleving waarvan zij deel uit
Page 207 and 208:
verschijningsvormen van het leven o
Page 209 and 210:
voor wat er wel mag, kan en moet. E
Page 211 and 212:
geciteerde literatuur Allen, E., c.
Page 213 and 214:
postpanglossian vision. In: Montagu
Page 215 and 216:
Meulenbelt, A., 1984. De schillen v
Page 217 and 218:
Steen, W.J. van der, en P.J. Thung,
Page 219 and 220:
naar de absolute fitness van indivi
Page 221 and 222:
ontwikkeling sturen van wat zij de
Page 223 and 224:
logische mogelijkheid, maar ook nie
Page 225 and 226:
leading in the course of gene-cultu
Page 227 and 228:
… variation among relevant cultur
Page 229 and 230:
mogelijkheid van een dergelijke omg
Page 231 and 232:
mensen. * Ze gaan ervan uit dat de
Page 233 and 234:
ijlage 2 Cavalli-Sforza en Feldman
Page 235 and 236:
espectively, with 3 ! i= 0 pi(t) =
Page 237 and 238:
lijken regelmatig drugs te gebruike
Page 239 and 240:
kunnen laten. * Alleen als een feno
show all

woorden, waarden en de evolutie van gedrag - VU-DARE Home

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?