woorden, waarden en de evolutie van gedrag - VU-DARE Home

ezigheid. * Wel valt op dat mensengedrag erg variabel is, en
dat geldt ook voor de voorwerpen die zij maken. ’s Mensen
variabiliteit in gedrag wordt vaak toegeschreven aan de grote
verscheidenheid aan omgevingen waarin mensen voorkomen.
Dat is een boeiend gegeven, vooral als je bedenkt dat die
omgevingsvariabiliteit op zich weer het gevolg kan zijn van
menselijke activiteiten. Sommigen stellen zich voor dat de
interactie tussen de mens en zijn omgeving de mens als het
ware onttrekt aan het biologische evolutieproces waaraan hij
ooit onderworpen was. Zij spreken dan van een proces van
culturele selectie dat de biologische selectie aanvult of zelfs
tegenwerkt. Die gedachte heeft ook bij sommige sociobiologen
ingang gevonden. Ik kom daar later in dit hoofdstuk
nog op terug. Laten we intussen niet vergeten dat de mens de
enige niet is die in een zelfgemaakte omgeving leeft. Termieten
en bevers kunnen hun omgeving snel en drastisch
veranderen, en ik vraag me af of niet elk levend wezen in zijn
omgeving sporen nalaat die op zich weer van invloed zijn op
zijn eigen gedrag en dat van z’n soortgenoten.
Hoe dat ook zij, aan de stelling dat menselijk gedrag niet
biologisch verklaard kan worden omdat het cultureel, en niet
zo maar natuurlijk is, ligt vaak een wat ‘dieper’ cultuurbegrip
ten grondslag. † Cultuur verwijst dan naar leerprocessen (die
we overigens bij allerlei andere dieren ook zien ° ), en naar de
betekenissen die mensen aan alles om hen heen geven. Cultuur
wordt in dit verband soms zelfs gezien als een zelfstandige
eenheid, een autonoom systeem van betekenisrelaties
* Lever 1966 geeft een hele reeks voorbeelden van organismen die
gereedschap gebruiken en hun omgeving veranderen.
† Zie bijvoorbeeld: Sahlins 1977, en Schuyt 1981.
° Bonner 1980.
48