woorden, waarden en de evolutie van gedrag - VU-DARE Home
woorden, waarden en de evolutie van gedrag - VU-DARE Home
woorden, waarden en de evolutie van gedrag - VU-DARE Home
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
dat er – biologisch gezi<strong>en</strong> – alle<strong>en</strong> <strong>van</strong> egoïsme sprake kan<br />
zijn. Deze gedacht<strong>en</strong>gang suggereert dus dat <strong>evolutie</strong>biologie<br />
niet te ver<strong>en</strong>ig<strong>en</strong> is met <strong>de</strong> gedachte dat individu<strong>en</strong> voor<br />
an<strong>de</strong>re individu<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> zorg<strong>en</strong>. Zoals later zal blijk<strong>en</strong>, ligg<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> zak<strong>en</strong> niet zo simpel. Individuele selectie sluit zorg voor<br />
an<strong>de</strong>r<strong>en</strong> niet uit. En daar komt nog iets bij: <strong>de</strong> veron<strong>de</strong>rstelling<br />
dat selectie met name plaatsvindt op het niveau <strong>van</strong><br />
het individu is problematisch. Er is heel wat verwarring<br />
geweest over <strong>de</strong> vraag op welk niveau selectie zich –<br />
uitsluit<strong>en</strong>d of voornamelijk – afspeelt. En die verwarring<br />
bestaat nog steeds. Ook dit punt zal ik ver<strong>de</strong>r uitwerk<strong>en</strong>.<br />
Er is nog e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re red<strong>en</strong> om sceptisch te staan teg<strong>en</strong>over<br />
visies op ‘ethisch’ altruïsme gevoed door <strong>evolutie</strong>biologie. Ik<br />
zal lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> dat ‘altruïsme’ in verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> context<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
zeer verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> betek<strong>en</strong>is heeft. Wanneer je ‘altruïsme’ zo<br />
<strong>de</strong>finieert dat je op evolutionaire grond<strong>en</strong> iets kunt zegg<strong>en</strong><br />
over het vóórkom<strong>en</strong> daar<strong>van</strong>, krijg je e<strong>en</strong> begrip dat weinig te<br />
mak<strong>en</strong> heeft met altruïsme in e<strong>en</strong> moreel rele<strong>van</strong>te zin. Iets<br />
<strong>de</strong>rgelijks zou kunn<strong>en</strong> geld<strong>en</strong> voor an<strong>de</strong>re morele categorieën<br />
– eerlijkheid, rechtvaardigheid, respect, of lief<strong>de</strong>, zorg,<br />
me<strong>de</strong>dog<strong>en</strong>.<br />
Daarmee zijn we er niet. Veel moreel rele<strong>van</strong>te categorieën<br />
<strong>van</strong> <strong>gedrag</strong> mog<strong>en</strong> evolutionair niet rele<strong>van</strong>t zijn * , maar dat<br />
betek<strong>en</strong>t natuurlijk nog niet dat <strong>de</strong> <strong>gedrag</strong>ing<strong>en</strong> die we<br />
moreel kunn<strong>en</strong> karakteriser<strong>en</strong> zelf ook irrele<strong>van</strong>t zijn in<br />
* Dit klinkt misschi<strong>en</strong> hoogdrav<strong>en</strong><strong>de</strong>r dan ik het bedoel. Ik ga er ev<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> uit dat alle ding<strong>en</strong> die we do<strong>en</strong>, <strong>van</strong>uit e<strong>en</strong> ethisch oogpunt,<br />
kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> opge<strong>de</strong>eld in goe<strong>de</strong> <strong>en</strong> slechte, egoïstische <strong>en</strong><br />
altruïstische, rechtvaardige <strong>en</strong> onrechtvaardige. In evolutionair<br />
perspectief is ge<strong>en</strong> <strong>van</strong> die in<strong>de</strong>ling<strong>en</strong> rele<strong>van</strong>t. An<strong>de</strong>re in<strong>de</strong>ling<strong>en</strong> zijn<br />
dat wel: <strong>gedrag</strong> dat wel <strong>en</strong> <strong>gedrag</strong> dat niet zal word<strong>en</strong> weggeselecteerd,<br />
bijvoorbeeld. Maar dat is in ethisch opzicht weer niet zo’n rele<strong>van</strong>t<br />
on<strong>de</strong>rscheid.<br />
76