woorden, waarden en de evolutie van gedrag - VU-DARE Home

empirie. * Wetenschap gaat volgens haar bevlogen beoefenaars
niet zo maar over indrukken en ervaringen in het wilde
weg, maar over zorgvuldig waargenomen feiten. In de
praktijk betekent dat dat de aspirant-onderzoeker eerst moet
leren wat hij geacht wordt waar te nemen. Op basis van die
selectief waargenomen feiten stellen onderzoekers theorieën
op. Die worden getoetst aan nieuwe feiten. Net zo goed als
nieuwe feiten worden getoetst aan de theorie. Het loopt dus al
met al nog wel los met die harde empirische basis.
Wetenschapsbeoefenaars laten zich niet zelden voorstaan op
de helderheid, de logica, de rationaliteit, en de verklarende
kracht van hun bezigheden en producten. † En dat is niet
helemaal terecht. Zij zouden vrij zwijgzaam zijn als ze louter
logisch te werk gingen. Bovendien zijn centrale begrippen in
de wetenschapstaal, ‘oorzaak’, ‘gevolg’, ‘gelijktijdigheid’,
bijvoorbeeld, net zo vaag, diepzinnig en ondefinieerbaar als
centrale begrippen in andere verhalenstelsels. En wie heeft
ooit atomen gezien? Begrijp me goed, dit zijn geen verwijten,
maar wel redenen voor bescheidenheid.
Kortom, zowel de manier waarop het uitgangsmateriaal (de
‘feiten’) wordt verzameld, als de ordeningsprincipes, ‘oorzakelijkheid’
en ‘logische samenhang’, rechtvaardigen een
gezonde scepsis tegenover de (natuur)wetenschap. Wie zijn
* Zie Van der Steen 1984 a voor een helder overzicht van de problemen
die hier spelen.
† Leaky en Lewin 1978 vermaken zich over verhalen van de !Kun San
(een volk dat vroeger bosjesmannen werd genoemd) die wel weten wat
allerlei dieren doen, die daar ‘zelfs’ (sic) een kennis van hebben die die
van sommige westerse biologen evenaart, maar die, volgens de
auteurs, volstrekt niet begrijpen waarom ze dat doen. Leeuwen zouden
vooral jagen op een bepaalde gazellensoort omdat ze het vlees daarvan
‘lekker’ vinden. En ze begraven delen van hun buit om die te
‘verbergen’ voor hyena’s. Simplisten, die !Kun San! En zó
onwetenschappelijk.
20