woorden, waarden en de evolutie van gedrag - VU-DARE Home
woorden, waarden en de evolutie van gedrag - VU-DARE Home
woorden, waarden en de evolutie van gedrag - VU-DARE Home
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
stadium waarin <strong>de</strong> sam<strong>en</strong>leving als geheel tot volle ontplooiing<br />
komt <strong>en</strong> waarin het individu <strong>de</strong>rhalve vooral door<br />
altruïstische gevoel<strong>en</strong>s geregeerd zal word<strong>en</strong>. En daaruit<br />
volgt, zijns inzi<strong>en</strong>s, dat altruïsme onze hoogste waar<strong>de</strong> moet<br />
zijn. Ook volg<strong>en</strong>s Sp<strong>en</strong>cer * leidt <strong>evolutie</strong> naar e<strong>en</strong> i<strong>de</strong>aal<br />
eindpunt, maar volg<strong>en</strong>s hem is <strong>evolutie</strong> vooral e<strong>en</strong> kwestie<br />
<strong>van</strong> ‘strijd om het bestaan’ <strong>en</strong> het ‘overlev<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> sterkst<strong>en</strong>’.<br />
Zoud<strong>en</strong> we te zeer ons best do<strong>en</strong> om <strong>de</strong> min<strong>de</strong>r sterk<strong>en</strong> te<br />
help<strong>en</strong> in die strijd dan zou dat onze eig<strong>en</strong> evolutionaire<br />
ontwikkeling – <strong>en</strong> dus het goe<strong>de</strong> zelf – kunn<strong>en</strong> belemmer<strong>en</strong>.<br />
Altruïsme zal daarom altijd door e<strong>en</strong> gezond egoïsme <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
sterkst<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> ingeperkt. † Voor <strong>de</strong>ze <strong>en</strong> an<strong>de</strong>re<br />
filosof<strong>en</strong> zijn dus <strong>de</strong> richting <strong>en</strong> het eindpunt <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>evolutie</strong><br />
– <strong>en</strong> dat zijn feitelijke zak<strong>en</strong> – normgev<strong>en</strong>d.<br />
Ook nu zijn er weer wet<strong>en</strong>schappers die <strong>de</strong> <strong>evolutie</strong>biologie<br />
will<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong> om ethische problem<strong>en</strong> te lijf te gaan. Van<br />
* Zie Maris 1981.<br />
† Wellicht is <strong>de</strong>ze weergave te simpel. Als ik Maris goed begrijp dan had<br />
Sp<strong>en</strong>cer e<strong>en</strong> instrum<strong>en</strong>talistische opvatting over het moreel goe<strong>de</strong>:<br />
goed is wat g<strong>en</strong>ot verschaft. Morele oor<strong>de</strong>l<strong>en</strong> zijn <strong>de</strong> uitdrukking <strong>van</strong><br />
ons zoek<strong>en</strong> naar g<strong>en</strong>ot. Het doel <strong>van</strong> <strong>de</strong> moraal acht hij het in stand<br />
houd<strong>en</strong> <strong>van</strong> het lev<strong>en</strong>. Maar dat kan alle<strong>en</strong> zo zijn als het lev<strong>en</strong> meer<br />
g<strong>en</strong>ot dan narigheid verschaft. Zo niet dan zou, volg<strong>en</strong>s Sp<strong>en</strong>cer,<br />
<strong>gedrag</strong> dat e<strong>en</strong> eind aan het lev<strong>en</strong> maakte goed zijn. Zo bezi<strong>en</strong> is<br />
Sp<strong>en</strong>cer eer<strong>de</strong>r e<strong>en</strong> hedonistisch <strong>de</strong>scriptivist dan e<strong>en</strong> voorvechter <strong>van</strong><br />
evolutionaire ethiek. Hij gebruikt <strong>de</strong> <strong>evolutie</strong>theorie slechts om af te<br />
leid<strong>en</strong> wat het lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> dus het g<strong>en</strong>ot <strong>en</strong> dus <strong>de</strong> moraal het beste<br />
di<strong>en</strong><strong>en</strong> zal. En daar is niet meer mis mee dan dat het e<strong>en</strong> erg groot<br />
vertrouw<strong>en</strong> in wet<strong>en</strong>schappelijke theorieën impliceert. Tegelijkertijd<br />
echter vat Sp<strong>en</strong>cer <strong>evolutie</strong> op als e<strong>en</strong> ontwikkeling naar steeds hogere<br />
(ook in e<strong>en</strong> morele zin) lev<strong>en</strong>svorm<strong>en</strong>, met <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s aan <strong>de</strong> top. En wie<br />
zou zich aan die ontwikkeling will<strong>en</strong> onttrekk<strong>en</strong>? Die ontwikkeling is<br />
trouw<strong>en</strong>s onontkoombaar, dus <strong>van</strong> e<strong>en</strong> echte ethische keuze is<br />
nauwelijks sprake. Zo bezi<strong>en</strong> speelt <strong>evolutie</strong>biologie wel e<strong>en</strong> erg grote<br />
rol, groter dan die <strong>van</strong> <strong>de</strong> feit<strong>en</strong> die we soms nodig hebb<strong>en</strong> om uit<br />
algem<strong>en</strong>e meer specifieke norm<strong>en</strong> af te leid<strong>en</strong>. En dat rechtvaardigt<br />
het vermoed<strong>en</strong> dat Sp<strong>en</strong>cer wel <strong>de</strong>gelijk <strong>waard<strong>en</strong></strong> ontle<strong>en</strong>t aan zijn<br />
versie <strong>van</strong> <strong>de</strong> <strong>evolutie</strong>theorie (zie ver<strong>de</strong>r Maris 1981: 103-120).<br />
137