woorden, waarden en de evolutie van gedrag - VU-DARE Home

de standaardfrase * – zal uit het feit dat iemand blind is
terecht concluderen dat hem niets verweten kan worden
wanneer hij zich voorbij verbodentoegangsbordjes begeeft.
En wie de norm aanhangt dat belofte schuld maakt, zal uit het
feit dat hij iemand een tientje beloofd heeft terecht afleiden
dat hij die ander ook een tientje behoort te geven. † Het is heel
wel denkbaar dat biologische – en dan met name ethologische
– kennis op die manier van belang kan zijn, bijvoorbeeld
doordat die ons leert onder welke omstandigheden bepaalde
gedragingen de beste, of juist de minste, kans hebben voor te
komen. Maar in al die gevallen spelen feiten een rol in
redeneringen waarin uit feiten én algemene normen
specifiekere normen worden afgeleid. Zonder die algemene
normen zouden al die redeneringen drogredenen worden.
4.2. evolutionaire ethiek
Het evolutionaire denken speelt al lang een rol in discussies
over de grondslagen van de ethiek. Volgens Comte ° leidt de
evolutie van de mens onontkoombaar naar een uiteindelijk
* Op zich is ‘ought implies can’ een ethisch principe zonder uiteindelijke
rechtvaardiging, of het moest zijn dat het het opstellen van regels
waaraan men zich niet houden kan voorkomt. Maar daarmee ga je
ervan uit dat het het wenselijke effect van morele principes is dat
mensen zich er strikt aan houden. En daar ben ik eerlijk gezegd nog
helemaal niet van overtuigd. Ik heb soms een diep respect voor
mensen die streven naar iets onmogelijks. Zeker zolang ze dat doen in
het besef dat het inderdaad om iets onmogelijks gaat. Een handvol
eenvoudige voorbeelden moge hier volstaan: de tien geboden zouden
alle tien geschrapt moeten worden als ‘ought’ inderdaad ‘can’
impliceerde. (En in zekere zin is dat ook b.v. Ruse’ conclusie – zie Ruse
1984 a .) Maar dat neemt natuurlijk niet weg dat men ervoor kiezen kan
dat principe aan te hangen.
† Het voorbeeld is van Searl, met één verschil: volgens Searl volgt de
plicht tot betalen uit de belofte en de – feitelijke – betekenis van het
beloven alleen!
° Voor een uitgebreide weergave van Comtes ideeën zie Maris 1981.
136