woorden, waarden en de evolutie van gedrag - VU-DARE Home

klein mogelijk zullen zijn? Er zijn sociobiologen * die neigen
tot het eerste standpunt, ze vinden dat realistisch. En hun
tegenstanders zullen zeker niet ontkennen dat het goed is de
wereld te kennen, maar ze vinden niet dat je je door die
kennis moet laten voorschrijven welke idealen je nastreeft.
Bovendien hebben ze soms hun twijfels waar het de status
van wetenschappelijke kennis betreft.
Achter elke wetenschappelijke uitspraak schuilen enorm veel
onbewezen veronderstellingen. Je kunt geen natuurwetenschap
bedrijven als je niet beschikt over een flink vertrouwen
in eigen waarnemingen, als je niet gelooft dat de dingen die je
bestudeert kunnen worden beschreven in termen van
materiële eenheden en ketens van oorzaken en gevolgen.
Sociobiologen vertrouwen hun waarnemingsvermogen, en
geloven in een door oorzaken geregeerde materiële wereld,
ook waar het het gedrag van mensen betreft. Hun tegenstanders
vaak niet.
Verschillen van mening over wetenschapsfilosofische,
ideologische en empirische kwesties spelen dus een grote rol
in discussies over sociobiologie. Over empirische kwesties zal
ik het hier niet hebben. Dit is een theoretische verhandeling.
* Van Hooff wijst er terecht op dat dit zeker niet de mening van elke
sociobioloog is. Met instemming verwijst hij naar Dawkins’ Selfish gene
waarin deze ‘… stelt dat de mens het inzicht heeft verworven, dat het
hem mogelijk maakt zijn eigen ontwikkeling te sturen, sociale
contracten te ontwikkelen, ja zelfs zijn evolutie te richten – als hij dat
wil’ (Van Hooff 1981: 35). Nu suggereert Van Hooff eerder (op dezelfde
bladzij) dat de ‘vrije wil’ een begrip is dat alleen ‘… betekenis heeft in
de persoonlijke ervaring.’ en dat … de ervaring een vrije keus te doen
[niet inhoudt dat] het gedrag niet bepaald is en de keus niet verklaard
kan worden!’ Ik waag mij niet aan een bespreking van de ‘vrije wil’,
maar ik ontkom er niet aan mij af te vragen of het inzicht en de
mogelijkheden die we volgens Dawkins en Van Hooff hebben geen
inzicht en mogelijkheden zijn in een wel erg overdrachtelijke betekenis
van deze woorden.
17