woorden, waarden en de evolutie van gedrag - VU-DARE Home

More documents

Recommendations

Info

het goed is om een fietsendiefstal te voorkomen, de eerste uitspraak in dit rijtje die we ‘moreel’ zouden kunnen noemen? Is dat voorkómen een handeling die aan bepaalde eisen voldoet? Gaat het er ook hier om wensen van mensen te vervullen? Even lijkt dat zo. De eigenaar van de fiets zal het zeker op prijs stellen dat we de diefstal van zijn rijwiel voorkomen. Alleen, de dief heeft andere wensen, en díe zouden we negeren als we deden wat bijna iedereen goed zou vinden. Sterker nog: het dwarsbomen van de dief is niet zo maar een betreurenswaardige bijkomstigheid, het is in dit geval misschien zelfs wel de essentie van het moreel goede. Op de vraag wanneer een handeling (moreel) goed is, zijn in de loop der tijden zeer veel verschillende antwoorden gegeven. ‘Een handeling is goed als zij beantwoordt aan de wil van God (of van de goden)’, is een van de oudste en meest eerbiedwaardige interpretaties. Deze interpretatie is natuurlijk nauwelijks bruikbaar voor atheïsten en agnosten. Maar ook gelovige ethici hebben er soms moeite mee. Niet omdat ze twijfelen aan Gods goedheid, maar juist omdat deze interpretatie de uitspraak dat God goed is tot een tautologie maakt. ‘God is goed’ betekent dan zo ongeveer evenveel als ‘God is wat God is’, en dat is geen erg informatieve mededeling. Gods goedheid kan alleen betekenisvol zijn als God niet al per definitie goed is. Een alternatief zou kunnen zijn: ‘een handeling is goed als zij in overeenstemming is met de morele orde: een stelsel van waarden dat naast of boven de ons omringende fysische 128
werkelijkheid bestaat’. * Maar ook die interpretatie is velen niet werelds genoeg. ‘Een handeling is goed als zij leidt tot het grootste gemiddelde geluk voor alle betrokkenen’, is een mogelijkheid die meer mensen aantrekt. † Die interpretatie dwingt tot enig rekenwerk, en dat kan op verschillende manieren worden uitgewerkt. Je kunt in elk concreet geval apart de balans opmaken. Zo zou je in ons fietsendiefstalvoorbeeld het verlies van de eigenaar, en eventueel zijn verzekeraar en het overheidsapparaat dat een onderzoek instelt (of zou moeten instellen!), kunnen aftrekken van de winst van de dief, en eventueel die van de heler en de uiteindelijke nieuwe eigenaar, en je ingrijpen afhankelijk stellen van de uitkomst van die berekening. Je kunt ook, in plaats daarvan, proberen vast te stellen of het naleven van de algemene regel ‘voorkom diefstal, als je dat kunt’ in het algemeen het gemiddelde geluk vergroot. Dat is lastiger, maar het lost de morele problemen van de getuigen van een diefstal wel voor eens en altijd op. ° Er zijn heel wat ethici die een handeling niet uitsluitend of zelfs maar overwegend op haar effect beoordelen. De bedoelingen van degene die de handeling verricht is volgens hen doorslaggevend. Zij zullen een daad dus alleen goed noemen als die verricht wordt met de bedóeling om een of * Je zou dit moreel objectivisme kunnen noemen. Volgens Mackie is een objectivist noodzakelijkerwijze ook altijd een intuïtionist, dat wil zeggen iemand die gelooft dat we de beschikking hebben over een apart ‘zintuig’ dat ons direct kennis over morele waarden verschaft. Zie Mackie 1977: 38. † Minder op de medemens gerichte denkers kiezen wellicht voor de interpretatie ‘een handeling is goed als hij mijn geluk bevordert’. Zie Banning 1972: 127-132 over de ethiek van het egoïsme. ° Die uitwerkingen worden respectievelijk daad- en regelutilisme (Hudson 1983: 215-216), of direct en indirect utilisme (Heeger 1985: 35-37), genoemd. 129
Page 1 and 2:
woorden, waarden en de evolutie van
Page 3 and 4:
inhoudsopgave inhoudsopgave........
Page 5 and 6:
5.2.2. mensbeelden en reconstructie
Page 7 and 8:
me weer op weg. In de eerste fase v
Page 9 and 10:
voor mogelijkheden die minder heet
Page 11 and 12:
1 inleiding In 1975 publiceerde Edw
Page 13 and 14:
waarzonder wij niet hadden bestaan
Page 15 and 16:
voor de goede verstaander is dat ui
Page 17 and 18:
klein mogelijk zullen zijn? Er zijn
Page 19 and 20:
en er zijn er die de wereld zien al
Page 21 and 22:
doelstellingen en praktische beslis
Page 23 and 24:
doen. Huishoudelijk werk is volgens
Page 25 and 26:
uitwerking, vier- of zelfs vijfplaa
Page 27 and 28:
Ze zou ons in staat stellen om in a
Page 29 and 30:
‘wetenschap’ liefst reserveren
Page 31 and 32:
Wie dat regelmatig onder ogen krijg
Page 33 and 34:
dagelijks leven. Altruïsme kan bin
Page 35 and 36:
2 evolutie en cultuur Heftige discu
Page 37 and 38:
karakteriseren ongeveer synoniem zi
Page 39 and 40:
Ik zal nu eerst de dichotomieën va
Page 41 and 42:
epaald’ en ‘omgevingsbepaald’
Page 43 and 44:
gereedschap en bouwmaterialen. * Du
Page 45 and 46:
We kwamen op deze uitweiding over g
Page 47 and 48:
Artis steeds en steeds maar weer zw
Page 49 and 50:
dat niet zo maar gereduceerd kan wo
Page 51 and 52:
Naast die onzekerheid is er ook een
Page 53 and 54:
sociale interacties niet verklaard
Page 55 and 56:
pas komt. * Sociobiologen onderkenn
Page 57 and 58:
Evolutiebiologen zijn het er zonder
Page 59 and 60:
vier theorieën worden dan samengev
Page 61 and 62:
dieren geldt dat ook. De aard en de
Page 63 and 64:
kan) een plaats hebben. Maar laten
Page 65 and 66:
auteurs gaan ervan uit dat pasgebor
Page 67 and 68:
kenmerken die de kans op nageslacht
Page 69 and 70:
langetermijneffecten hebben op de f
Page 71 and 72:
generaties hebben nagelaten spelen
Page 73 and 74:
meer kunnen zijn dan een bijzonder
Page 75 and 76:
instantie bepalend voor onze aard.
Page 77 and 78: evolutionair opzicht. Over het more
Page 79 and 80: dat het meeste gedrag van dieren er
Page 81 and 82: gelijk aan het te verwachten aantal
Page 83 and 84: maakt de denkfout die Hamilton sign
Page 85 and 86: In modellen van groepselectie zitte
Page 87 and 88: via individuen tot soorten beslist
Page 89 and 90: duidelijke opdracht in het leven: m
Page 91 and 92: nul is zullen verschillen in kopiee
Page 93 and 94: eden wordt altruïsme in de biologi
Page 95 and 96: altruïst of een egoïst noemen. *
Page 97 and 98: Over de implicaties van die verschi
Page 99 and 100: niet een bepaald gen of een paar ge
Page 101 and 102: 3.2.2.1.2. gedragingen en strategie
Page 103 and 104: soortgenoten die zich uiterlijk nie
Page 105 and 106: verwachting zal krijgen in de omgev
Page 107 and 108: levensweg zal volgen. Als je voor a
Page 109 and 110: leven van een individu kan toe- en
Page 111 and 112: daarbij moeilijk te gebruiken, we w
Page 113 and 114: losse gedragingen leiden niet tot f
Page 115 and 116: goede kans dat datzelfde individu,
Page 117 and 118: En daarmee hebben we alle cellen va
Page 119 and 120: ‘geschenk’ volgt op een boze en
Page 121 and 122: met S2 is 7,75. Vergeleken met S2 i
Page 123 and 124: evolutionair gezien geen enkel prob
Page 125 and 126: 4 biologie en meta-ethiek De meeste
Page 127: Hun benaderingen worden nu zelden m
Page 131 and 132: Aan weer andere interpretaties klee
Page 133 and 134: alleen intuïtief ‘zien’, of
Page 135 and 136: niet tenminste een béétje relevan
Page 137 and 138: stadium waarin de samenleving als g
Page 139 and 140: een normatieve ethiek zo goed als a
Page 141 and 142: gezien klopt er weinig van. Wilsons
Page 143 and 144: ervan uit dat God zelf het goede, o
Page 145 and 146: Laat ik een volstrekt hypothetisch
Page 147 and 148: Alleen, we moeten ons ervan bewust
Page 149 and 150: het zich laat aanzien, geen sprake.
Page 151 and 152: op eigen voordeel uit is. Die visie
Page 153 and 154: zouden we begrafenissen en een goed
Page 155 and 156: ouwwerk zijn uiteraard voorwaardeli
Page 157 and 158: norm kunnen zijn die een ieder resp
Page 159 and 160: kan me niet aan de indruk onttrekke
Page 161 and 162: die we ‘moreel goed’ noemen. *
Page 163 and 164: stander van een economische boycot
Page 165 and 166: volgzame ziel, Richards’ voorbeel
Page 167 and 168: 4.3. besluit Richards is de enige v
Page 169 and 170: 5 de menselijke natuur De mens is v
Page 171 and 172: mensbeeld dat er middels vooronders
Page 173 and 174: wat voor veranderingen kunt verwach
Page 175 and 176: verhalen * zullen we dan nooit kunn
Page 177 and 178: voorhanden. Ze waren dus wel gedwon
Page 179 and 180:
voor een deel echter is die aanpass
Page 181 and 182:
in het water niet zo handig. Echt w
Page 183 and 184:
hetzelfde is gebleven. Tanner gaat
Page 185 and 186:
doet vermoeden dat plantaardig mate
Page 187 and 188:
cruciale ontwikkeling. Het was een
Page 189 and 190:
precieze bouw kent. Behalve fossiel
Page 191 and 192:
esluit dat dat voor evolutiebiologi
Page 193 and 194:
inderdaad meer dan vrouwen neigen t
Page 195 and 196:
zouden kunnen worden in een totalit
Page 197 and 198:
weten we maar van een paar mensen z
Page 199 and 200:
Volgens sommige ethici is er bijvoo
Page 201 and 202:
ij een huwelijk met een zwager of s
Page 203 and 204:
als ze naar een partner uitzien kle
Page 205 and 206:
de samenleving waarvan zij deel uit
Page 207 and 208:
verschijningsvormen van het leven o
Page 209 and 210:
voor wat er wel mag, kan en moet. E
Page 211 and 212:
geciteerde literatuur Allen, E., c.
Page 213 and 214:
postpanglossian vision. In: Montagu
Page 215 and 216:
Meulenbelt, A., 1984. De schillen v
Page 217 and 218:
Steen, W.J. van der, en P.J. Thung,
Page 219 and 220:
naar de absolute fitness van indivi
Page 221 and 222:
ontwikkeling sturen van wat zij de
Page 223 and 224:
logische mogelijkheid, maar ook nie
Page 225 and 226:
leading in the course of gene-cultu
Page 227 and 228:
… variation among relevant cultur
Page 229 and 230:
mogelijkheid van een dergelijke omg
Page 231 and 232:
mensen. * Ze gaan ervan uit dat de
Page 233 and 234:
ijlage 2 Cavalli-Sforza en Feldman
Page 235 and 236:
espectively, with 3 ! i= 0 pi(t) =
Page 237 and 238:
lijken regelmatig drugs te gebruike
Page 239 and 240:
kunnen laten. * Alleen als een feno
show all

woorden, waarden en de evolutie van gedrag - VU-DARE Home

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?