Pokaż treść!

Z NIEDRUKOWANEJ KORESPONDENCJI 291
Czasami mam godziny, gdy budzą się we mnie nowe jakby zdolności i potęgi
myślenia, ale szybko to ginie.
...Ach, mieć teraz dużo sił, zdrowia, przynajm niej norm alne ciało ! W ta ­
kich zwątpieniach myślę o Wyspiańskim, o jego męstwie wśród cierpień,
0 rzeczach, które pisał on ołówkiem, założonym między bandaże ręki, z której
kości wychodziły. To jest m oja modlitwa i mój patron. Nie umiem
wybaczyć „literacikom” oschłego tonu, gdy mówią o Wyspiańskim. W ogóle
nie ma klasy ludzi — tak mało zdolnej do bezinteresowności wobec nowych
myśli, nowego poznania, niż literaci.
...Czytam także pamiętniki Emersona — jak dotąd z m ałą korzyścią.
Przedwczoraj otrzymałem biuletyn tutejszego tow. filozoficznego i nagle
uderzyło mię moje nazwisko. To jakiś pan W acław Grzybowski z K rakowa
mówił o stanie filozofii w Polsce. Ze m ną obszedł się bardzo łaskawie
1 wyznaczył mi miejsce u samego szczytu, ale nie jestem pewien, czy to, co
według niego mam „wyznawać” — jest m ądre, bo w ogóle niezupełnie własne
poglądy poznawałem w tym wykładzie. Zdaje się, że jestem odnowicielem
Cieszkowskiego. Zresztą Włosi czynili referentowi wyrzuty, że się mało
od niego dowiedzieli o kimkolwiek. Żeromski, Wyspiański figurują między
filozofami bez wzmianki o formie w jakiej tworzą.
Niestety w tym roku krajać się dać muszę, jeżeli nie 7. nogą to z kiszkami,
zapadam raz po raz na t. zw. „etranglem ent d’hem ie”, jak to doktorzy nar
zywają, i za każdym razem lękam się, że się wywiąże . . . — a ból jest taki,
że w padam dosłownie w konwulsje i przez 24 — 36 godzin jestem do
niczego — a w ciągu 39 tygodni już czwarty raz wczoraj mnie to spotyka.
Serdecznie pozdrawiam Państwa
Wasz St. B.
...Czy znacie Państwo Tołstoja, szkic o Szekspirze. Popisał on tam straszne
rzeczy o Learze. Mówi, że żaden człowiek nie zniósłby niedorzeczności założeń
tego dzieła, gdyby nie sugestie, którym każdy ulega. Zdaje mi się, że
to prowadzi nas dalej. Mianowicie, czy cała kulturalność nasza nie polega
na tym, że ulegamy pewnym sugestiom a priori, że m am y do nich zaufanie.
Starsze rzeczy Tołstoja posiadają ten sam charakter trawiących kwasów,
jak artykuły Irzykowskiego. W ogóle ciekawa to rzecz, że niewątpliwie
każdy z nas posiada wyrobione świadome lub bezwiedne ja swoje, które do
pewnego stopnia tylko jest związane z ja biologicznym i które może odczuć
zagładę tego ja biologicznego jako swe potwierdzenie.
Klasyfikacja umysłów kulturalnych, form kultury może brać za podstaw ę:
1) sposób tworzenia się szerszego ja,
2) jego stosunek do ja biologicznego, gdy jest stworzone.
Może tu nie kończyć się dla jednego i tego samego umysłu na jednym
takim ja.
Niewątpliwie obecny kryzys kulturalny polega na tym, że żadna postać
ja szerszego nie wydaje się nam bezwzględną i że wskutek tego ja biologiczne,
energia walki o byt wydaje się kryterium ostatecznym, gdy jednak staramy
się rozwiązać to kryterium, spostrzegamy, że owo pozornie najniewątpliwsze
ja walki o byt jakby nie istnieje, jest tylko geometrycznym punktem,
jest tylko tym, co m atem atyka nazywa „granicą” (lim).
Feuerbach, Stirner, Marks mieli do czynienia z tym zagadnieniem. I sta-