Pokaż treść!

318 SPRAW O ZDANIA
w ej św iad om ości kulturalniej i artystyczn ej. W każdym raizie stw ierdzić należy,
że św iadom ość ta coraz częściej przychodzi do głosu, że zarysow u je się coraz konk
retniej w u m ysłow ości m łodego p okolen ia. T o w łaśn ie chroni nas przed pesym izm
em.
ST E F A N U C H A Ń S K I
M O N O G R A F IE H IS T O R Y C Z N E
M A R IA N KUKIEŁ, W ojna 1812 roku. Kraków 1937 — 1938, Polska Akademia
Umiejętności. 2. t.
U k ryw an a w cien iu i spychana n iegd yś do koszar historia w ojsk ow a m a szczególny
urok. O d h istorii p olitycznej różni się w iększą konkretnością, siln iejszym podkładem
ludzkim . P rzed m iotem tej nauki n ie są skom plikow ane kom binacje d yplom atów , p rzyg
n ęb ia ją ca atm osfera k on flik tu m ięd zy h asłam i a istotnym i celam i politycznym i,
góro w a n ia przeróżnych „ w zględ ów ubocznych". H isto ria każdej w ojn y, jest przede
w szystkim odtw orzeniem sk oncentrow anego w czasie dram atu lu dzkiego, m yśli w odza,
pracu jącej in ten sy w n ie w poczuciu bezpośredniej od p ow ied zialn ości za życie w ielu
ludzi, na tle p lastyczn ie w id zia n eg o (choćby na m apie) terenu i uśw iadom ionych
trudności technicznych. W ciężkim znoju, przy n ieod w racaln ym i nieustannym przesuw
aniu się taśm y w ypadków , praca w odza m usi być w ew n ętrzn ie uczciw a, n ie m oże
b yć grą, bo zaw sze jest w ielk ą rozgryw ką. Z atracen ie p od jakim ś w zględ em tej uczciw
ości m ści się szybko: w sk ali taktycznej natychm iast, w d zied zin ii organizacji
w ojsk a — w ciągu pokolenia.
Studium h istorii w ojsk ow ej, p rzeżyw anie m inion ych w ypadków jest n ie tylko czystym
pozn an iem — ale też dośw iad czeniem , rekonstruow anie przeżyć d ow ódców
m a szersze znaczenie: „P rzeżyciom tym ... p od leg a zarów no dusza w odza jak i d ow ód ­
cy plutonu. R óżn ica leży w ich zakresie n ie zaś w in ten syw n ości11. Jeśli d ośw iad czen
ie m a być istotn ie p łod ne, m usi opierać się na rzetelnej praw dzie. W ła śn ie historia
w ojsk ow a uczy, do jakich szkód prow adzi historia „urobiona" lub oparta na n iew y ­
starczającym m ateriale.
D obre d zieło historyczn o w ojsk ow e jest rzadkie. H isto ry cy cy w iln i n atra fia ją przy
odtw arzaniu p rzejść w o jen n ych na trudności n ie do pokonania: m aterialn e i p sy ­
chiczne, p isarze w o jsk o w i rzadko zd o ła ją p rzysw oić sobie n ależyte p rzygotow an ie
h istoryczne. D la teg o w ła śn ie dzieło K ukiela zasługu je n a szczególną uw agę.
T rudno ocen iać w yn ik i 25 la t pracy, które autor w ło ży ł w zbadanie d ziejów je d ­
n ego roku, gd y się sam em u tylko ubocznie, od n ied aw n a, w kroczyło w epokę n ap o­
leońską; u czy n ili to już inni b ardziej k om petentni spraw ozdaw cy (Sim anskij, P a w ło w ­
ski), p od n osząc w y siłek autora i szersze, m ięd zyn arod ow e znaczenie jeg o dzieła.
P ostaram się tylko p oin form ow ać o problem atyce, scharakteryzow ać konstrukcję książki
i zn aczen ie tem atu.
A utor, za w od ow y historyk, karierę w ojsk ow ą, zaczętą w organizacjach n iep o d leg
ło ścio w y ch przed w ojn ą, u kończył w stopniu gen erała dość w cześn ie (1926), aby
w sile w ieku p ośw ięcić się znów n iep o d zieln ie h istorii. Stanow i on w yjątk ow e p o łą ­
czenie naukow ca i praktyka — d ow ód cy na w yższym stanow isku. D orobek l.isto-
ry czn o-w ojsk ow y K ukiela n ie b y ł ilo ścio w o obfity. Z jeg o prac an alitycznych dw a
krótkie, a le otw iera ją ce n o w e h oryzon ty studia dotyczą w ojskow ości staropolskiej
drugiej p o ło w y X V I I w ., a jed n o — czasów saskich, w reszcie obszerniejsze, w yczerp
u jące op racow an ie op eracyjn e i taktyczne klęski m aciejo w ickiej 1794 r. P o d sta ­
w o w e zn aczen ie m a syn tetyczn y „Z arys d ziejó w w ojsk ow ości w P olsce". N a pogra­