Pokaż treść!

294 Z NIEDRUKOWANEJ KORESPONDENCJI
M ój Boże — czytam W hitm ana pro zę: Perspektywy demokracji — jest
to akt wiary Stanów Zjednoczonych w własną misję, nie szczędzący ostrej
krytyki — rzecz prorocza — a jednocześnie nowoczesna i zaraz po tej rozprawie
— list W hitm ana do rosyjskiego tłumacza — gdzie pisze on „o powinowactwie
w przyszłości, w posłannictwie, w samym ogromie — pomimo
strasznego przedziału w formie politycznej Rosjii i Ameryki” . Nie mogę
przymusić się do skończenia tej książki, tak jak nie mogę czytać L. Hearn,
Kiplinga — rzeczy z oceanicznego św iata: — gdzie jest nasza przyszłość
w tym wszystkim Rozpacz i beznadziejność bezwzgędna: nie umiem myśleć
tylko dla Polski i w Polsce — a tu wszędzie urywa się droga, wszędzie
m ur lub rwanie się par force produkuje optymizm. Żeromski au fond jest
optymistą — a raczej to na jedno wychodzi. Sieroszewski — a poza nami
tacy Askenazowie, a jeszcze płycej Feldman, wszechobecny Kurz i pajęczyna...
Z serdecznym pozdrowieniem i uściskiem...
Padał do druku L. W U D Z K I
TR E ŚG IO FO R M NA ZA K RĘCIE
1. NOWE EPOPEJE
M odne jest dzisiaj wśród moich rówieśników odmieniać na wszystkie strony
słowa „epika, epickość, epicki” . M ody są jak wiadomo zmienne, zwłaszcza jeśli
chodzi o słowa - przeboje, pojawiające się w tym czy innym żargonie. — F ajny,
klawy, byczy, morowy — kicz, knot, szmira — technika, faktura, smaczne
— szczerość, bebechowość, autentyzm — oto kilka przypadkowo dobranych
beniaminków i ofiar mody. Tem aty, które się miele po kawiarniach są
prawie niezmienne, tak samo ludzie, a nowe słówko zawsze przyjemnie odświeża
atmosferę, ba! upaja niekiedy. Ponieważ jednak do roli krytyka należy
mieć pod ręką sole trzeźwiące, oraz przysłowiowy płot, przeto jednego
z upojonych dokonanym właśnie poematem (kilkanaście stronniczek) zapytałem,
czy przeczytał choć parę tomów powieści Szołochowa Cichy Don,
a drugiemu, który właśnie tworzy poemat, odczytałem parę fragmentów
zmonografii historyczno - socjologicznej Bernarda Fay’a Roosevelt i jego
Ameryka (tł. I. Panenkowa, „Rój” 1935). T a książka dobrze nadaje się do
naszych rozważań. B. Fay, wykładający w Sorbonie o Stanach Zjednoczonych,
a na uniwersytetach amerykańskich literaturę francuską (jest taka jego
książeczka, którą się czyta przyjemnie — Panorama de litteralure franęaise
contemporaine), to francuski M aurois na Amerykę, Maurois kompetentniejszy,
a utalentowany bodaj tak samo. Książka jego o Ameryce jest ambitna.
W sugestywnych skrótach historycznych maluje „amerykanizm”, narastanie
sił i form ustrojowych, skomplikowany obraz politycznej, społecznej i kulturalnej
dzisiejszości amerykańskiej przedstawia w proporcjach właściwych,
znajdując w nich jednak miejsce dla dowcipnie podpatrzonego szczegółu, lub
charakterystycznej anegdoty. Książkę tę, oddającą czytelnikowi rzetelne usługi
informacyjne, czyta się łatwiej i przyjemniej niż niejedną renomowaną
powieść. Rzekłbyś -— Iliada amerykańska, napisana stylem bajronicznym.
A że to jest istotnie „utwór epicki..., w którym na tle jakiegoś rzeczywistego,
a niezmiernie doniosłego wypadku dziejowego odtwarza się obraz życia całe­