Pokaż treść!

KRO NIKA 339
n isła w sk ij“, M oskw a 1922; „M oskow skij C hudożestw ien n yj T ieatr", M oskw a 1914=
(praca zbiorow a); „M oskow skij C h u d ożestw ien n yj T iea tr w ilu stracijach i dokuu
iientach 1898— 1938“, M oskw a 1938 (w ielk ie 750 stron liczące, b ogato ilu strow an e
d zieło zbiorow e, zaw ierające m ow ę A . N . B ułhanina, w y g ło sz o n ą im ieniem rządu n a
pogrzebie S tan isław sk iego, szkic: „D roga T eatru A rtystyczn ego" , studium P. A . M a r­
kowa: „C zterdzieści la t“, repertuar i program y przed staw ień podczas czterd ziestolecia
, skład zespołu, przed staw ien ie k ariery scenicznej aktorów i aktorek zasadniczego
zespołu M . T. A . w ciągu czterdziestu la t, artykuł N . D . T e leszow a: „M uzeum
M. T . A .“, dokum enty z życia i d ziałaln ości teatru, m a teriały i p ełn ą b ib liografię).
W język u polskim god n e są u w agi n astęp u jące prace p rzew ażnie drobnych rozm
iarów : Jerzy Chodecki: „System S tanisław skiego", Scena P olsk a 1929 (R. IX . zesz.
22); Irena F ilozofów n a: „ U w a g i o t. zw. „system ie" S tan isław sk iego" . O dbitka z R.
X X V P rzegląd u F ilozo ficzn eg o , W arszaw a 1932; K arol H usarski: „O t. zw. m eto ­
d zie S ta n isła w sk ieg o 11. Scena P olska 1931. nr. 2 i 3; E u gen iu sz Św ierczew ski: „K onstan
ty Stanisław ski", T eatr 1938 (R. V I. nr. 1-2); S tan isław a W ysocka: „A ktor
i przyszłość teatru", Ż ycie Sztuki (R. III, W a rsza w a 1938); num er sp ecja ln y Sceny
P olsk iej 1938 (R. X V , zesz. 2-3, zaw iera w spom n ien ia, szkice, studia szeregu aktorów ,
reżyserów i pisarzy polskich: S tan isław y W y so ck iej, J ó zefa Ś liw ick iego, A lek san d ra
Z elw erow icza, M ieczysław a L im an ow sk iego, J u liu sza O sterw y, S tefa n a Jaracza, Jana
L orentow icza, W a cła w a G rabińskiego, E dm unda W ierciń sk ieg o , W a cła w a R adulskiego,
Jerzego C hodeckiego, Izabelli K a litow icz, w sp om n ian y poprzednio przekład
fragm entu z ostatniej książki Stanisław skiego,, w yim ek z dru giego d ialogu C raiga
„O sztuce teatru", d otyczący rosyjsk iego reform atora w op racow an iu T ym on a T e r­
leckiego).
T Q M O N TE RLE C K I
F rancis Jam m es (1868— 1938). U rod zo n y i w y ch ow an y w B earn, w nuk lekarza,
k olon isty z w ysp połudn iow o-am eryk ań sk ich , zach ow ał w sobie ataw istyczn ą w idać
tęsknotę do zam orskich krajów . Stąd rozm iłow an ie w lekturze „P a w ła i W irginii",,;
w e w spom nieniach z podróży, w p ejzażach p ełn ych n a jd ziw n iejsz y ch roślin, w rzad ­
kich przedm iotach p rzyw iezion ych z za oceanu i drzem iących teraz w chłodnym,
m roku salon ów starośw ieckich. D o tych akcesoriów bliskich n a ogół p o ezji roku 1900
p odchodził Jam m es zupełn ie inaczej od w iększości w spółczesn ych m u poetów . Obce
mu było skostnienie sztuki ostatnich sym b olistów , coraz częściej u k ryw ających brak
istotnych w zruszeń poza grą w yszukanych tropów poetyckich. Ś w iat b y ł zaw sze dla.
n iego rzeczyw istością p rzeżyw aną d otyk aln ie i z bliska, a n ie zbiorem alegorii, em ­
blem atów i znaków m agicznych. W p oszukiw aniu słów , które od p o w ia d a ły b y ży ­
w ym barw om i w on iom , n ie b y ł odosob n ion y, lecz ani P aul Fort ani V ie le -G r iffin
n ie u m ieli n igd y znaleźć rów nie siln eg o w yrazu liryczn ego.
P oza B ernardin de S ain t P ierrem , p atronow ali tw órczości Jam m esa R ousseau
i C oppe. O sobliw e, zdaw ało b y się, zesta w ienie autorów . Jednak R ousseau na tle
sw ej epoki b ył jed nym z pierw szych, którzy u czyli kochać przyrodę dla n iej sam ej,
a w b an aln ych w ierszach najb ard ziej m ieszczańskiego z parm asistów m ożna często
dostrzec błyski, rzucające na rzeczy zw yczajn e i proste p ośw iatę cudow ności.
Jam m es zn ał i kochał, jak m ało kto, k w iaty p oln e i zioła, zapach św ieżo zoranej
ziem i, liści leżących jesien ią w parkach i lasach, śp iew ptaków i g ło sy św ierszczy.
Piękno życia sielsk iego n ie m iało dla n iego tajem n ic. P rzen osił je w strofy tak.
św ieże, że chw ilam i w yczu w a się w nich krążenie żyw in y lub b icie serca schw ytanego
ptaka. „Jam m es u p ow ażn ił m nie i d odał odw agi do w yrażenia rzeczy, których n ig -