Pokaż treść!

A T E N E U M
KS. MlECZySŁAW ŻZJIUCZZJŃSKI
/ 11.
EMIGRACJA POLSKA I KURIA RZYM SKA W OBEC
UPADKU UNII W ROSJI W R. 1839
(W setną rocznicę)
W roku bieżącym upływa sto lat od kasaty unii
w Rosji. Fakt to pozornie tylko ściśle religijny, w
rzeczywistości miał on doniosłe znaczenie ogólnokulturalne.
Był to cios, wymierzony w kulturę zachodnio
- europejską, rzymską, w pewnej zaś mierze
i klęska polskości. Rocznica ta wywoła zapewne
szereg artykułów, niniejszą rozprawę poświęca
się tylko zagadnieniu jak na tę kasatę zareagowano
w Rzymie oraz jak na nią patrzyli współcześni
i jak próbowali przeciwdziałać je j skutkom
Polacy, którzy mogli się szczerze w tej sprawie
wypowiadać tzn. Polacy na emigracji-1)
Kościół unicki zaczął istnieć na ziemiach polskich od r. 1595 czy na-
‘jwet od synodu brzeskiego, w październiku 1596 r. Nie wchodząc w
szczegóły sporu wśród badaczy, czy dzieło unii było potrzebne, czy nie,
czy było przeprowadzone należycie czy nie należycie, stwierdzić wszakże
wolno, że w w. X V II i X V III sięgało ono na Wschodzie tylko tak
daleko, jak daleko sięgały granice państwa polskiego, i jedynie na poparcie
tego państwa mogło liczyć. Dla polityków rosyjskich unia, łącząca
miliony dusz z Rzymem, z kulturą zachodnią, musiała być od początku
rzeczą niemiłą, nawet znienawidzoną. Gdy w r. 1772 część ziem
*) M ateriały do n in iejszej pracy autor czerpał z n astęp u jących zbiorów ręk op i­
śm iennych: archiw a w atykańskie i w iedeńskie, bibliotek i C zartoryskich w Krakowie,
R apperswilska i Z am oyskich w W arszaw ie. W stęp i tło o góln e oparto n a litera tu ­
rze przedm iotu i źródłach drukow anych. (T ołstoj, P elesch, L ikow ski, L oret, B oudou,
Theiner, C hotkow ski, G łubokow skij, S zaw ielskij, K iprianow icz, Schiem ann, C harkie-
•Wriry i i n ^