Pokaż treść!

EMIGRACJA POLSKA 1 UNIA RZIJMSKA 195
oszukany przez ich milczenie w czasie powstania listopadowego „dziś
uroczyście potępia czyn, jaki na nim wyłudzono. Oddawna już wyrzucał
sobie, że padł ofiarą chytrości rządu rosyjskiego1'. Toteż słowa papieskie
przez długie wieki będą budziły ufność i dawały pociechę Polakom.
„Trzeci M aj“ podnosił znowu, że w allokucji papież uczy „duchowego
oporu przeciw tym, którzy mogą zabić ciało, ale nie m ają
władzy nad duszą11 i dlatego nie należy uważać słów papieża za bezsilne
żale, owszem, winny one obudzić żarliwość wiary w każdym pobożnym
sercu. Ale nie wszyscy tak sądzili. Z melancholijną ironią odpowiadał
Kajsiewiczowi Mickiewicz, że allokucja wydała mu się za słabą,
ale widać Polacy i na tyle łaski papieskiej nie zasłużyli. „Tylko Pan
Bóg zlituje się nad biednym, prostym ludem i szlachtą okoliczną i m atkami
wiejskich rodzin11. Podobnie i wielu Polaków uważało, że jest
ona za słaba, za umiarkowana, raziło zwłaszcza podkreślenie zalet cesarza,
w które przecie nikt nie wierzył. To ostatnie zabolało zwłaszcza
antyklerykałów polskich. W ydawana w Strasburgu pod redakcją Leona
Zienkowicza, satyryczna „Pszonka11 poświęciła allokucji polemizujący
z „Młodą Polską11, ostry artykuł p. t. „Nie przynęcisz wróbla plewą11.
Wypomniano tu papieżowi jego dotychczasowe postępowanie
w stosunku do Rosji, podkreślono, że Polacy spodziewali się słów,
które położą świadectwo polskiej krzywdzie. „I oto, zamiast tego
wszystkiego, gawędka, jak Rusini byli syzmatykami, jak potem zbliżali
się do jedności z Kościołem Rzymskim, jak dzisiaj znowu się
odszczepili. Kilka westchnień, kilka sentencyj, napomnienie odstępców,
aby się pomiarkowali, a w końcu następna kardynałom obietnica11...
Złośliwe to streszczenie aktu papieskiego autor artykułu
w „Pszonce11 konkludował, że naród polski nie wiele sobie robił z klątwy
Rzymu, nie wielką też wagę przywiązuje do rzymskich oświadczeń
protokularnych. Był, jest i będzie Polską, nie pytając, czy na to Rzym
pozwoli. Ostrzej jeszcze wypowiedział się „Demokrata Polski11. Autor
zamieszczonego w nim z racji upadku unii artykułu krytykował surowo
genezę i wartość tej unii „jezuicko-zygmuntowskiej11. Miałaby ona —
jego zdaniem — dużą wartość dla Polski, gdyby była przyjęta przez
całą ludność prawosławną w państwie polskiem. Ponieważ to nie nastąpiło,
unia narażała Polskę na wojny, przyczyniła się do odpadnięcia
od Polski kozaków, przygotowała sprzymierzeńców Moskwie. Ale
obecnie kasata unii przysparza wrogów Rosji. Papież jednak zawiódł
nadzieje arystokracji i jezuitów. Artykuł kończył się ostrym atakiem
na papiestwo za to, że nie trzyma z ludami, że uznaje prawa rządu rosyjskiego,
„kto te prawa uznaje, ten zaprzecza Polsce niepodległości11.