Pokaż treść!

SPRAW O ZD ANIA 309
z o p a n ow yw an iem jnarmumu na rzecz w iększej rozp iętości p lastyczn ego gestu p ow ięk ­
szał się gest tragiczny w dram acie greckim;: jalk g d y b y Apollloji tenejisiki p od n osił ręce
i się g a ł nimi; na scenę teatru D ion izosa...
U K leista natom iast tragiczność w yk azu je p od wziględem artystycznym ob ja w y p o ­
płochu: gesty, słow a, odruchy a n ade wiszystko m etafory piętrzą się pleonastycznie
w około faktów , fakty w tenże sposób g ru p u ją się w ok oło p rzeżyć głów n y ch b oh aterów:
P en th esilei i A ch illesa . M etodą p o tęgow an ia rzeczyw istości jest u K leista zrąb
głów n y poetyki sty lu barokow ego, realizow an ej w n a jszla ch etn iejszy m sensie tych
słów : norm ą sw obod y jest w ięc n ie zw y k ło ść tw oru artystyczn ego, osiągan a drogą
nadm iaru teg o w szystkiego, co w życiu ludzkim b yw a „odśw iętne": p ocząw szy od
słow n ictw a o b ogatej synonim iice i dyskretnej arch aizacji, w y w od zącej sw ój rod o ­
wód z luterańslkieij BilbliA1) i sk ład n iow ych aliuzyj d o H om era, a skończyw szy na
m etaforach, d osłow n ie szturm ujących n ieo m a l na każdej stron icy fik c ję o sp otęgow
anym człow ieczeń stw ie, n ie ty le zresztą m onum em talizując ją (to w ym aga p o k o jo ­
w ego w spółżycia z n ieu b łaganym i siłam i n atu ry i z n iem o żliw y m i do odróżnienia
od nich na d anym odcinku czasowym ' ob yczajam i, przez, co na praw o istn ien ia zasługu
je — w tej interpretacji św iata — tylko sczupły w ybór elem en tów rzeczyw istości,
reszta m usi p o d leg a ć szc z e re j p ogard zie), ile p rzyod ziew a ją c ją w coraz to in n e szaty,
T en popłoch i ta n atarczyw ość w szystkich dostępnych p o ecie środków a rtystycznych
zd ają się b y ć sp ow od ow an e potrzeb ą uzasad n ien ia w łasn ej aprobaty d la w szystkiego,
co w toku rozw oju utw oru zaw arło w sobie rzeczyw isty ładunek em ocji. W tych
w arunkach selek cja rów n ałab y się szeregow i z b y t ciężkich w yrzeczeń — i d latego jest
niem ożliw a, a stąd p ow staje n a d m ia r rów noznaczny z p leonazm em , którego reh a b ilitację
artystyczną przeprow adziło w szakże d ostatecznie piękno kleistowakiich scen i m e­
tafor, m ogących m ieć w artość zupełnie sam oistną. T ak w ażna jed n ak w sztuce, a zw ła ­
szcza d ram atycznej, lo g ik a w o b rę b ie fik c ji n ie św ięci w ten sposób bezkom prom isow
ego trium fu. T riu m fu je za to co innego: oto p oezja dram atu n ie budzi oporu przeciw
ko jej sw obodnem u i rozrosłem u często p onad k on ieczn ość i praw o n a p ły w o w i, jej
nadm iar bow iem d a je w ielostron n ą k onkretyzację zjaw isk na p łaszczyźn ie m itu.
2
N ieco za m ało z tego w szystkiego, o czym p isa liśm y w y żej, d ostało się dio d okonan
ego przez W ito ld a H u lew icza p olsk iego p rzekładu ..P enthesi,lei“, b yśm y go m ogli
uznać za. całk o w icie trafny. Jest o n za, m ało zin d y w id u a lizo w a n y język ow o, zarów no
w od n iesien iu do składni jak i b ogactw a lek syk aln ego, podczas g d y obyd w a te e le ­
m enty nie dadzą się od łączyć od p o ezji utw oru. Język p rzekładu jest zbyt um ow nie
p otoczysty, rzadko dopuszcza do głosu p rzem yślaną ek straw agan cję orygin ału , p osłu ­
g u jącego się — szczególnie w relacjach o n ad zw yczajn ych w ypadkach — stylem rw a­
nym , łam anym , np. przez ep itety w trącone, porów n an ia ho