Pokaż treść!

328 SPRAW O ZDANIA
PO LSK A D Z IA Ł A L N O ŚĆ DZJPLOMATZJCZNA W 1863— 4 R. Zbiór dokumentów
pod red. dr. Adam a Lewaka doc. Uniw. Jag. T . I. Instrukcje, odezwy i traktaty
Rządu Nar. oraz korespondencja W ydziału Spraw Zagranicznych z ks. W ła d y­
sławem Czartoryskim głównym agentem dyplom atycznym w Paryżu. W arszawa 1937.
W yd. M inisterstwa Spraw Zagranicznych. Skład G łówny Gebethner i Wolff — str.
L V + 487.
Z agad n ien ie, ja k i b ył w gruncie rzeczy stosunek narodów Europy do naszego ostatn
ieg o p ow stan ia, p asjon ow ało historyków , publicystów i pam iętnikarzy w łaściw ie od
ch w ili je g o upadku. Jeszcze trw ały procesy p rzeciw uczestnikom ruchu, kiedy K laczko
p isa ł sw o je słyn n e Studia dyplomatyczne, gd zie zw alał ca łą od p ow ied zialn ość za
n iep ow od zen ie in terw en cji europejskiej na rzecz P olsk i na „obłudną" A n g lię, a starał
się jak n a jw ięcej u w yp u k lić w szelk ie p rzejaw y życzliw ości A u strii d la Polski.
K laczko b y ł przecież prekursorem austriackiej orien tacji naszych konserw atystów .
P o g lą d y zaś na oblicze d yp lom atyczn e styczn iow ej insurekcji m ia ły zaw sze pew ne
znaczenie praktyczno - polityczne: b y ły niezbędnym składnikiem kalkulacyj szans p o l­
skich n a przyszłość. T o też k ied y w ostatnich latach przed w ybuchem w ielk iej w ojny,
w zw iązku z renesansem id eo lo g ii p ow stańczo - leg io n o w ej — zain teresow anie d ziejam
i roku 1863 ogrom nie się p o głęb iło i rozszerzyło (Piłsudski, T okarz), posunęła się
naprzód i zn ajom ość strony m ięd zyn arod ow ej zagad n ien ia. T ytu s F ilipow icz
o g ło sił k orespon d en cje rządu a n gielsk iego w spraw ie polskiej w latach 1863-4. O parł
się jed nak n ie n a orygin aln ych tekstach rękopiśm iennych (podów czas jeszcze n ied o ­
stępnych), a le na zbiorze drukow anym w spółcześn ie, spreparow anym od p ow ied n io dla
użytku p olity k ó w angielskich.
D op iero po w ielk iej w o jn ie archiw a w ied eń sk ie, p aryskie i lon d yńsk ie za te lata
stan ęły przed badaczam i otw orem . Skorzystał z nich Józef Feldm an do sw ego
syn tetyczn ego szkicu o Mocarstwach wobec powstania styczniowego i H enryk W e-
reszycki do sw ych dw óch bardzo gruntow nych książek o A ustrii wobec powstania
styczniowego i A nglii - Polsce 1860— 1865.
Obu tych autorów in teresow ało g łó w n ie p ytan ie, jaka b yła p olityk a m ocarstw za ­
chodnich w obec spraw y polskiej w tym czasie; d zieje w y siłk ó w d yp lom acji i p ropag
a n d y p olsk iej zosta w ia li na dalszym planie. D op iero w n astępnej książce — o sto ­
sunkach A n g lii do P olsk i — p ośw ięcił W ereszyck i w ięcej u w agi d ziałaln ości polskich
agen tów za granicą.
W m iarę jed nak , jak studia nad n iezn an ym i d otąd źródłam i rękopiśm iennym i ukazyw
a ły nam d yp lom ację pow stańczą w coraz to w iększych w ym iarach, zaczęła ona
coraz bardziej p rzyciągać w yob raźn ię historyków . Z rodziła się m yśl n aw iązan ia służb
y zagranicznej R zeczyp osp olitej do trad ycyj n ap ół zakonspirow anej dyp lom acji roku
1863. T e dw a elem en ty — zain teresow anie czysto naukow e i chęć d ania polskiej
p o lity ce zagranicznej historycznej le g ity m a cji — tk w iły u gen ezy publikacji Polska
Działalność Dyplomatyczna. Jest to w yd a w n ictw o źródeł zaczerpniętych przede w szystkim
z M uzeum X X . C zartoryskich w K rakow ie i zbiorów rapersw ilskich B iblioteki
N a ro d o w ej w W arszaw ie. W y d a w n ictw o oczyw iście nie kom pletne, ale dające p e­
w ien w ybór aktów , uznanych za szczególn ie w ażne, typow e czy charakterystyczne.
Z naczna ich część, 70 lub 71 na o góln ą liczb ę 127, jest pierw szy raz ogłoszona drukiem
. R eszta b yła w yd an a w V tom ie W ydaw nictw a materiałów do dziejów powstania
styczniowego w r. 1893.
T e inedita styczn iow e n ie przynoszą jakichś danych rew elacyjn ych , które by
zm ien iły zasadniczy zrąb naszej w ied zy o k om plikacjach m iędzynarodow ych w r.
1863/4. C ały tom jednak — p o m ija ją c już, że d a je w iele now ych szczegółów — ma