Pokaż treść!

Z NIEDRUKOWANEJ KORESPONDENCJI 293
tą wierzę ze względu na znane dane psychologiczne— ale powinowactwo między
Eroici Furori a Etyką jest tak wielkie, że abstrakcyjnie wyłożone te dwie
myśli kryją się zupełnie. Pomimo to jednak w istocie wizje świata, Bruna
i Spinozy były różne, tendencje często rozbieżne, rozkłady wartości inne, ja ­
ko precyzja filozofie ich były całkiem odmienne a stały się podobnym'" dzięki
fatalizmom wykładu filozoficznego, dzięki temu, że myśl zawsze stawia
opór, gdy chcemy się nią posługiwać w celu czysto poznawczym w oderwaniu
od praktyki tak lub inaczej zakreślonej.
Czytam także drugi traktat Berkaleya i przekonywam się jak bezcelową
rzeczą jest czytanie „historii filozofii” — przychodzi oryginał i widzimy,
żeśmy nie mieli pojęcia o myślicielu — a straciliśmy świeżość w zetknięciu
z nim. Berkaley bardzo wyrósł w moich oczach i we Lwowie osoby,
które uważają za punkt wyjścia filozofii p y tan ie: „czy Pan wierzy w istnienie
tej oto filiżanki” stanowczo skorzystałyby, czytając go.
...S. T. Coleridge — człowiek, którego kocham za wielkie podobieństwo
— broń Boże nie w geniuszu jego — i moim pożal się Boże — wysiłku —
napisał wśród wielu poezyj różnej wartości — odę, która jest moim zdaniem
najwyższym z jego utworów i tragedia życia jego jest w tym, że jest
to oda „dejection” na ubytek sił w nim samym, zanik radości.
„M y genial spirits fa il;
And w hat can these avail
T o lift the smothering weight from off my breast
It were a vain endeavour,
Though I should gaze for ever
O n that green light that lingers in the w est:
I may not hope from outward forms to win
T he passion and the life, whose fountains are within.
O L a d y ! we receive but w hat we give”
(M ój duch ubywa i próżno bym kusił się wydobyć spod nacisku
moje serce: nadarem no zatonąć wzrokiem w zielonej rozświacie,
która na zachodzie trwa om dlew ająca: nie z zewnątrz przychodzi
nam pomoc, formy, co są poza nami, nie natchną mnie żarem,
życiem, nam iętnością: otrzymujemy to tylko, co d ajem ).
Reakcja w Rosji sroży się, a w Polsce zapuszcza korzenie wszystko, co
przekazała nam przeszłość, by zeżreć, zatruć fundam entalne całe życie narodu.
Dziś dostałem list od Brata o organizowaniu się związków rodowych,
szlacheckich, mających za podstawę zabezpieczenie ziemi znajdującej się w po
siadaniu rodu na prawach ordynacji. Już zorganizowały się i zostały zatwierdzone
związki Zaleskich, Radziwiłłów, obecnie organizują się związki
Potockich, Zamoyskich i... Belina-Brzozowskich. Ponieważ związki te
opierają się na zupełnie feodalnych zasadach heraldycznych, więc założyciele
tego ostatniego związku prawnie nie mogą mnie pominąć, gdyż indywidualnie
człowiek nie potrzebuje nic posiadać. Jest to organizacja potworna,
bezwzględne przymierze między posiadającą szlachtą a status quo
rosyjskim, buduje się w ten sposób cytadele uciemiężenia chłopskiego,
uwstecznienia społeczeństwa. Oczywiście zabawa ta obejdzie się beze mnie
— t. j. żadnego podpisu (na tym kończyłaby się m oja rola) nie dam, ale
oburzył mnie i przeraził sam fakt jako symptomat m oralny i historyczny.
Szlachcic polski postanowił bezwzględnie zjeść Polskę.