Pokaż treść!

K R O N I K A
N O T A O K O N S T A N T Y M S T A N IS Ł A W S K IM
1.
Z m arły w m inion ym roku K onstanty Stan isław sk i, jed n a z kilku n aczeln ych postaci
teatru eu ropejskiego w ostatnich burzliw ych i p łod n ych d ziesiątkach la t — b ył rów
ieśnikiem S tefan a Ż erom skiego. U ro d ził się w M oskw ie, w tragicznym roku p o l­
skim — 1863. N a z y w a ł się n apraw dę K on stan ty S ierg iejew icz A lek sie jew . P och odził
z bogatej rodziny m ieszczańskiej chłopskiego rodow odu: o jciec artysty b y ł fabrykan ­
tem i przem ysłow cem , prad ziad chłopem , ogrodnikiem z zaw odu. N a tym chłopskim
p n iu szczep odm ienny stan o w iła m atka S tan isław sk iego, córka francuskiej aktorki
V a rley , która, przyjech aw szy do Petersburga n a w ystęp y, w ro sła w R o sję n a zaw sze.
T a m ieszan in a krw i tłum aczy n iejed n o w osobow ości S tan isław sk iego, przede w szy stkim
jeg o rosyjską europejskość — to, że n ie przestając b yć z duszy R osjan in em ,
um iał być E uropejczykiem . N ien aru szone p ozostały w nim in sta n cje podśw iadom e,
słow iań sk a uczuciow ość, in tensyw n ość ży cia w ew n ętrzn ego. Jed n ocześn ie d ziałało
francuskie p oczucie um iaru, jakaś d ysp ozycja harm onizująca. M ożna b y p ow ied zieć,
że jeg o osobow ość i d zia ła n ie praktyczne od p ow iad ało u jęciu D o sto jew sk ieg o przez
G id e ‘a, jed n oczyło rosyjskość z francuskością.
D o teatru d ysp on ow ała S tan isław sk iego n ie tylko g en ealogia, ale i atm osfera dom u,
sty l życia m ieszczaństw a rosyjsk iego w drugiej p o ło w ie X I X -g o w ieku. D om m o s­
kiew ski A lek siejew y ch, ich letn ia rezyden cja w L ubim ów ce b y ły zatrute in fek cją
teatralną, jak w iększość kupieckich dom ów w ów czesnej R osji. S tan isław sk i w y stą p ił
po raz pierw szy na scenie w czw artym roku życia i od tą d z liczn y m rodzeństw em (było
tego aż d ziew ięcioro) organ izow ał bezustannie teatraln e zabaw y i, p rzed staw ien ia.
Z czasem n azw ało się to „kółkiem A lek siejew sk im " i n ie sta n o w iło n iczego odosob ­
nionego. B ogacz, budow n iczy k olei p ółn o cn ej, protektor opery i m ecenas sztuki, S aw -
w a M am ontow b a w ił się w sw oim dom u w tea tr z rów n ą n am iętn ością i rozrzutnością.
D ek oracje m a low ali m u św ietn i m alarze, co n ie b yło w ted y w zw yczaju scen
najb ard ziej reprezentatyw nych. T e am atorskie próby, ślepe i m ozolne, w zruszające
przez im pet p asji i nieoszczędzanie energiii — d a ły Stan isław sk iem u b ogate d o św ia d ­
czenia, d on iosłe dla jeg o p rzyszłej d ziałaln ości.
Jed n ocześn ie m łody teatrom an ch łon ął w szystko, co w 1zakresie teatraln ym pop ad ało
jeg o w rażliw ości. A b yło tego dosyć: cyrk — zaczarow ane m iejsce d ziecięcych m a ­
rzeń, opera w łoska, b u jn ie rozk w itły b alet, który m ia ł ju ż n iezad łu go oszałam iać
Europę, „T eatr M a ły “ z takim i artystam i, jak: Jużyn, Szum ski, L eński, M ied w iejew a ,
F iedotow a, Jerm ołow a i i., którzy siln ie o d d zia ła li na osobow ość p rzyszłego relorm a-
tora. W szkole dram atycznej w ytrzym ał tylko trzy ty g o d n ie i źle o n iej zaw sze
m ów ił. C o p raw d a dopiero on sam m ia ł u m ożliw ić p ed a g o g ię aktorską, n iem a l stw o ­
rzyć p ojęcie takiej p ed agogii.
M łody, urod ziw y, zam ożny pan iczyk zostaje dyrektorem R osyjsk iego T ow arzystw a
M uzycznego, spotyka się ze znakom itym i artystam i, łudzi się krótki czas, że będzie
śpiew akiem operow ym . Jeździ do E uropy, do F ran cji przede w szystkim . Europa