Pokaż treść!

EMIGRACJA POLSKA I UNIA RZZJMSKA 187
skim wiadomością, że biskupi uniccy przedstawili carowi swą gotowość
do przejścia na prawosławie i że minister rosyjski Błudow w nocy, wyważywszy
drzwi, chciał zmusić metropolitę Bułhaka do przejścia na
schizmę. Bułhak — według tej informacji — oparł się, ale gdy umarł,
pochowano go na cmentarzu prawosławnym. Stopniowo tych wiadomości
o likwidowaniu unii napływało coraz więcej, przyszła wreszcie
wieść o zupełnej zagładzie Kościoła unickiego. W dodatku dowiedziano
się w Rzymie, że arcybiskup mohilewski, Ignacy Pawłowski, pobłogosławił
bez zastrzeżeń małżeństwo mieszane ks. Maksymiliana Leuchtenberg,
katolika z córką cara, W. Ks. Marią, prawosławną, a przecie
Stolica Apostolska była tak nieustępliwa w kwestii tego rodzaju m ałżeństw.
Papież musiał zabrać głos, zwłaszcza ze względu na upadek
unii, spodziewali się tego wszyscy, choć rząd rosyjski nie chwalił się
głośno ze swego triumfu. Na zapytanie posła austriackiego w Petersburgu
Ficquelmonta, czy Rzym będzie o tym zawiadomiony, wicekanclerz
rosyjski Nesselrode, odpowiedział krótko: „Nie, o tym zachowujemy
milczenie i odpowiemy dopiero wtedy, gdy nas zapytają".
Zresztą rząd rosyjski nie miał pod tym względem żadnych skrupułów,
sądząc, że zniesienie unii to tylko przywrócenie stanu prawnego, naruszonego
przez synod brzeski z X V I w. Toteż postępował w r. 1839 w
stosunku do papieża tak, jakgdyby nic na szkodę Kościoła nie zaszło.
Dziękując papieżowi za przyjęcie W . Ks. Aleksandra, cesarz odpowiadał,
że przyjmuje także „z głębi serca“ papieskie życzenia, ale dodawał
niedwuznacznie, że chodzi o życzenia, które wyraził papież, polecając
mu „interesy Kościoła łacińskiego". „Nie przestanę nigdy —
zapewniał Mikołaj I — zaliczać do pierwszych swych obowiązków
obowiązku opiekowania się dobrobytem swych poddanych katolickich,
szanowania ich przekonań, zapewnienia im spokoju. Ale aby ten cel
zbawienny można było osiągnąć, interes realny samego Kościoła łacińskiego
wymaga, by W asza Swiętobliwość raczył ze swej strony użyć
swej prawnej powagi, aby kler katolicki w Rosji i Polsce nie uchylał
się od obowiązków wierności i poddania się prawom krajowym, bez
czego w żaden sposób nie może być ani pokoju, ani trwałej pomyślności.
Pośród powszechnego zamieszania, zakłócającego świat, potrzeba
bardziej niż kiedykolwiek, aby Kościół swej pomocy moralnej użyczał
władzy suwerennej, bo wtedy to z całkowitym bezpieczeństwem będzie
mogła czuwać nad spokojem sumień11. Grzeczny ten pozornie list
musiał być dla W atykanu dowodem braku dobrej woli samego cesarza.
Papież polecał mu interesy wszystkich katolików, zarówno obrządku
łacińskiego, jak i unickiego, cesarz obiecał opiekować się tylko ła-