Pokaż treść!

Z AUTOBIOGRAFII 243
łacu i postanowiliśmy spędzić tam noc. W ciemnościach, pośród mętnego
światła świec, usłyszeliśmy niespodzianie czyjeś zbliżające się
kroki na kamiennych płytach podłogi. Niskie drzwi od pokoju Groźnego
rozwarły się i jakaś postać w habicie mnicha nachyliła się, by
przejść i znowu wyrosła. Poznaliśmy w niej jednego z kolegów. Przejmująca
i surowa rosyjska przeszłość wionęła ku nam. Gdy ten kolega
przebrany w muzealne suknie i tkaniny przechodził długim korytarzem
nad lukiem starożytnej bramy i świeca jego migotała w oknach,
rzucając złowrogie cienie, zdawało się, że w pałacu przechadza się
cień samego groźnego cara. Zwiedziwszy Rostów Jarosławski, udaliśmy
się do innych miast, a po tym pojechaliśmy statkiem W ołgą z J a ­
rosławia z biegiem rzeki, zatrzymując się po dużych miastach, dla zakupów
wschodnich, tatarskich materiałów, chałatów i obuwia. Zaledwie
zdążyłem przybyć na targ, gdzie zwykle te rzeczy bywają sprzedawane,
gdy natrafiłem na dużą kupę jakichś rupieci, zmieszanych z
przedmiotami o pewnej wartości i wszelaką starzyzną. Tym razem powiodło
mi się. Z tego stosu wyzierał kawałek tego samego starożytnego
materiału tkanego złotem, z którego zrobiony jest kostium Fieodora w
I akcie. Znalazłem to, czego tak długo szukałem. Trzeba było za wszelką
cenę kupić ten złotogłów. Jednak dookoła zbierały się jakieś osoby,
najwidoczniej kupujące. Z ich rozmów dowiedziałem się, że cały ten
stos dopiero co przywieziono z odległego klasztoru, który wskutek ubóstwa
sprzedawał swój dobytek. Rozgrzebałem drugą część stosu —
stamtąd wyjrzał złoty haft, z którego zostało zrobione przybranie głowy
dla kobiet w „Fieodorze“. W innym miejscu ukazała się starożytna
rzeźba-czepek. Trzeba było działać niezwłocznie, gdyż rzeczy leżały bez
dozoru. Zdecydowałem zakupić całą zawartość. Niełatwo było wyszukać
właściciela tego dobytku. Wreszcie znalazłem mnicha i na ryzyko
zakupiłem całość za tysiąc rubli, a potym sam rozgrzebywałem cały ten
śmietnik w ciągu dnia, bojąc się, by nie rozkradziono mego bogactwa.
To była okropna robota — męcząca i brudna. Jednakże pierwszego
dnia ocaliłem najważniejsze i najpotrzebniejsze, resztę zagrzebałem
znowu w śmieciach i wydobyłem nazajutrz. Brudny, spocony, lecz triumfujący
wróciłem do hotelu, wykąpałem się, oczyściłem i przez cały
wieczór upajałem się blaskiem nowych zakupów, jak skąpy rycerz w
Puszkinie. Wróciłem do Moskwy z bogatą zdobyczą, gdyż przywiozłem
ze sobą całe muzeum do wystawy Fieodora: dużo drewnianych statków
do pierwszego obrazu uczty u Szujskiego, drewnianą rzeźbę do mebli,
wschodnie makaty i t. p. Na scenie nie ma potrzeby tworzyć wspaniałej
wystawy we wszystkich szczegółach, potrzebne są plany, które do