PDF6.76 MB - Wyższa Szkoła Komunikacji i ZarzÄ dzania

134Sławomir Banaszakiż dobrobyt tej sytuacji nie znosi. Charakterystyczna jest ona zarówno dla Estonii,jak i Stanów Zjednoczonych, Irlandii, Francji, Chile czy Włoch (por. Barlik, 1999).Wyniki sondażu przeprowadzonego w roku 1998 na próbie 750 polskichmenedżerów i przedsiębiorców przez Pracownię Badań Społecznych wskazują,iż 75% badanych uznaje, że jest prowokowanych − do łapówkarstwa, na przykładprzez „nieżyciowe przepisy” (Barlik, 1999). To nie przypadek. Na pytanie czyprzepisy zmuszają menedżerów do przekraczania prawa, rok wcześniej odpowiedziałotwierdząco 72% badanych. Sytuacja ta przypomina zatem tę, w którejzgwałconej kobiecie udowadnia się, że sprowokowała gwałciciela.Z drugiej strony, nie wszyscy łamią prawo. W roku 1997 całkowitą uczciwośćdeklarowało 29%, a rok później 35% respondentów. Skłonni do poszanowaniaobowiązujących przepisów są przeważnie młodzi menedżerowie – w grupie poniżej30 roku życia odsetek ten wynosi 53%. Okazuje się także, że kobiety są uczciwszeod mężczyzn. Zgodne z prawem działania deklaruje 47% kobiet wobec 31% mężczyzn.Nie jest przypadkiem, że większość badanych ocenia relacje między gospodarkąa polityką jako nieetyczne. Można uznać, iż kierują się w tej ocenie jakimiśzasadami i jednocześnie trafną, niejednokrotnie empirycznie potwierdzoną,diagnozą tego stanu rzeczy. Doświadczenia w tym względzie (pytanie dotyczyłowprost łapówek) deklaruje 32% menedżerów, z czego 15% to ci, którym zdarzyłosię raz lub dwa wręczyć łapówkę, 13 % określa częstotliwość jako rzadką, a 4%jako częstą. Zwłaszcza w ostatnim przypadku można już chyba mówić o pewnymtypie zorganizowanej przestępczości raczej, aniżeli o profesjonalnych menedżerach(por. Barlik, 2000; por. też Banaszak, 2006: 147-148).Dane te wskazują także na istnienie w życiu gospodarczym anomii rozumianejjako stan łamania zasad moralnych. W skrajnym przypadku również lobbing (por.Jasiecki, 2000) mógłby zostać uznany za oznakę takiego typu anomii, który przejawiasię we wprowadzaniu do ustawodawstwa bezprawnych norm regulujących czyraczej prowadzących do rozkładu struktur gospodarczych. Jeśli zatem ów rozkładwystępuje już na etapie tworzenia prawa, to trudno się dziwić, że w skali mikrosocjologicznej,na przykład w obrębie przedsiębiorstwa, podobne procesy przebiegająw sposób niemal niezakłócony, nie ujrzawszy przeważnie światła dziennego.Zwraca na to uwagę Jacek Hołówka (2007), który nazywa współczesny polski kapitalizmmianem dzikiego. Porównuje go także do systemów występujących nazachodzie Europy w wieku XIX. Co więcej, podkreśla rolę procesów organizacyjnych,a więc rozpatrywanych w skali mikro, w kształtowaniu, rozpatrywanejw skali makrospołecznej, kultury i etyki życia gospodarczego.