PDF6.76 MB - Wyższa Szkoła Komunikacji i ZarzÄ dzania

356Zbigniew GalorLumpenwłasność i organizacjaKażda z rozpatrywanych dziedzin życia społecznego: szara strefa, patologia społecznai margines społeczny zawiera specyficzne, lumpenwłasnościowe, odniesienie dozagadnienia organizacji i zarządzania.Szara strefa i organizacjaW latach siedemdziesiątych XX wieku ukazała się pionierska dla badań nad szarąstrefą praca Petera Guttmana The subterraneam economy (1977) 1 . Upowszechnianawówczas dualistyczna teoria sektora nieformalnego, każąca traktować ten sektorjako obszar marginalnej aktywności gospodarczej, nie odnoszący się do gospodarkiformalnej, związany z okresami kryzysu – stała się z czasem przedmiotem krytykize strony zwolenników dwóch innych ujęć – szkoły strukturalistycznej oraz legalistycznej(Global report..., 2004). Współczesne, wsparte autorytetem tej organizacji,rozumienie gospodarki nieformalnej odwołuje się do stosunków własnościowychi właścicielskich, podkreślając różnicę pomiędzy legalnością i półlegalnością działańgospodarczych oraz znaczenie półlegalności (w przeciwieństwie do uprzednio stosowanejnielegalności) jako kryterium gospodarki nieformalnej.W podstawowych określeniach kładzie się nacisk na to, iż w tradycyjnymujęciu sektora nieformalnego występują niezarejestrowane i niekontrolowaneprzedsiębiorstwa, których właściciel wybiera uniknięcie rejestracji, a przez to,opodatkowania. Podczas gdy – szczególnie obecnie – ważne staje się rozumienienieformalnego zatrudnienia w relacji do legalnej struktury zatrudnienia w danymkraju. Dokument ILO uściśla to w sposób następujący:1. Istnieje różnica między nielegalnymi procesami czy układami oraz nielegalnymidobrami i usługami. O ile układy produkcyjne czy zatrudnienia w gospodarcenieformalnej są często półlegalne albo nielegalne, większość nieformalnychpracowników i przedsiębiorstw produkuje i/albo rozprowadza legalne dobrai usługi. Co prawda, jedna część gospodarki nieformalnej – gospodarka kryminalna(the criminal economy) – nie tylko działa nielegalnie, lecz także dzielinielegalnie dobra i usługi. Jest to jednak tylko mała część szerszej całości, któranie jest w swej większości ani nielegalna, ani kryminalna.2. Wielu właścicieli organizując nieformalne przedsiębiorstwa, czyni to półlegalnieczy nielegalnie, ponieważ regulacje środowiskowe są zbyt represyjne,zbyt uciążliwe albo po prostu nie istnieją” (Global report..., 2004).1Wtedy też Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO) podjęła szereg działań promującychzainteresowanie (nie tylko badawcze, ale i społeczne) problematyką gospodarki nieformalnej.