Principi evropskog regionalizma - Centar za regionalizam

Istorijski aspekt i savremeni tipovi regionalizacije. – Tradicionalnikoncept regiona ima korene u demografskim određenjima trajnih osobenostijedne oblasti. No, imajući u vidu da su regionalni pokreti u 19. vekubili okrenuti unazad i nisu imali direktne naslednike, koncept regiona se upolitičko-administrativnom smislu može smatrati relativno novim (Marcou,1998: 5). Relevantne klasifikacije regionalizma i regionalizacije upućujuna sledeće osnovne oblike: 1) unutarnacionalni vid organizovanja javnihslužbi u većim državama, bez formiranja političko-teritorijalnih jedinica; 2)pravno-politički aspekt decentralizacije nacionalnih država posredstvom regiona,kao jedinica opšte ili, pak, specifične nadležnosti; 3) transnacionalni,geografski plan i 4) istorijski originalan proces regionalizacije EU i Evropeuopšte.1) U većim državama, koje na svojoj teritoriji imaju oblasti,specifične po nizu obeležja, kao što su: populacija, kultura, klima, ekonomija,istorija, hidrografija itd., uobičajeno je da se formiraju regioni čija jeosnovna svrha unapređenje metoda administrativnog ostvarivanja razvojnihekonomskih ciljeva, definisanih na centralnom nivou vlasti. Pored ovakvogmodusa regionalizacije, uočljivi su i primeri spontanog nastajanja regija putemudruživanja više postojećih političko-teritorijalnih jedinica sa nameromda reše neke vrlo konkretne zajedničke probleme. Tako je, recimo, sa zadatkomregulisanja vodotokova, tridesetih godina prošlog veka, bila u SADosnovana Direkcija za dolinu Tenesi (TVA).2) Upućujući na ključne momente u evoluciji modernog pojma regiona,kao i u procesu regionalizacije u Evropi, navešćemo da su u toku Drugogsvetskog rata regioni postali političko-organizaciona činjenica u Francuskoj iVelikoj Britaniji. Njihove funkcije bile su različite, od odbrambenih u Britaniji,do policijskih u Francuskoj. Premda su nakon rata ukinuti, regioni se uV. Britaniji ubrzo vraćaju u “igru upravljanja”, sa zadacima da budu teritorijalno-institucionalniokviri organizacije javnih službi (zdravlja, snabdevanjaelektričnom energijom, gasom i slično). Slično se dešavalo i u Francuskoj,gde su nakon ponovnog uvođenja, njihove funkcije pre svega bile vezane zaekonomsko planiranje i organizovanje poslova u sferi školstva, sudstva, vojnihposlova, socijalnog osiguranja i slično (Jovičić, 1993: 965).Kao manifestacija upravljačko-legitimacijske krize države, regionalizacijadolazi u fokus političkih debata i ustavno-pravnih promena u jednombroju evropskih država 70-tih i 80-tih godina prošlog veka. Slično većpomenutoj Belovoj opservaciji neadekvatnih dimenzija države u odnosuna karakter problema sa kojima se suočavaju, Denis de Ružmon (Denis deRougemont) objašnjavao je ovu krizu tezom da su države “... premale dabi igrale odlučujuću ulogu na svetskom nivou, ili osigurale svoju odbranu.One su sa izuzetkom dve, ili tri države, prevelike da bi svoje regione zaista14