síntomas son nauseas, vómitos, debilidad, cefaleas,mareo, dolores abdominales, disnea y alteracionesel ritmo y de la tensión arterial. En la época actual,el procesado de las hojas de tabaco es similar, noobstante en la industria de procesado, no se manipulahoja de tabaco verde ya que el curado lo realizanlos agricultores. Por tanto, el tabaco llega a laindustria tabaquera en fardos conteniendo hojasagrupadas en manojos o ristras ya curadas. Seabren los fardos y el tabaco es sometido a procesosde preparación y mezcla de acuerdo con el tipo detabaco y el eventual producto. El proceso de mezcladoes mecánico, en bandas trasportadoras o entambores giratorios, en cajones rotatorios o por vaivénde un tapiz sinfín, humedeciendo previamenteel tabaco. A esta mezcla, dependiendo del tipo detabaco, se puede mezclar con productos naturales oquímicos. El corte de las hojas de tabaco y su transformaciónen biznas de igual tamaño se realiza enmáquinas picadoras o cortadoras. Finalmente parareducir la humedad del tabaco se realiza un calentamientopor torre factores o secadores y enfriamientoposterior por movimiento por aire u oreo. Losriesgos de enfermedades provienen en la actualidad,igualmente, por el carácter pulvígeno de la industria,de las modificaciones químicas del tabacosegún el grado de humedad y de temperatura y delcontacto entre las materias empleadas en cada marcade tabaco. En los trabajadores que se incorporaninicialmente a estos puestos de trabajo en fábrica detabacos se pueden encontrar conjuntivitis, picor ysequedad muco-faríngea, así como sensación desaciedad gástrica y más raramente nauseas (al igualque describió Ramazzini en su este capítulo), perodesaparecen al cabo de los días de adaptación deltrabajador al ambiente de trabajo. Estudios actualesrealizados en fábricas de mecanizado de hojas detabaco, han concluido que se han encontrado bajasprevalencias de síntomas crónicos respiratorios yausencia de efectos respiratorios crónicos. Solamenteha sido señalada una disminución aguda dela capacidad ventiladora durante el turno de trabajo,sin una relación dosis-respuesta. Ramazzini en suobra, propone que ya que no se puede cambiar lamateria prima ni el proceso, se empleen proteccionesa nivel individual de los trabajadores, protegiéndoselas vías respiratorias, boca y nariz y estableciendomedidas higiénicas: tomar a menudo airefresco, lavarse la cara, realizar enjuagues bucalescon agua y vinagre. Además plantea tomar una seriede remedios con productos naturales para la eliminacióndel polvo que pueda llegar al sistemautilizaban los judíos en sus sacrificios, y examinartambién los que empleaban los distintos pueblos:griegos, romanos, indios, con el fin de invocar a susdioses y de aplacarlos con expiaciones.Por esta razón me ha parecido haber “olfateado” untema importante para escribir un tratado, a fin detener en una única obra lo que se ha dicho aquí yallá y lo que he tenido ocasión de observar por mediode experiencias varias. En otro tiempo PetrusServius, un médico romano, en su elegantísima“Disertación acerca de los Olores” prometió un tratadofísico de éstos, pero, por lo que se me ha permitidosaber, no cumplió su palabra. Ante tan granesfuerzo no me propongo, sin embargo, empeñar lamía.“Lo que exige más tiempo, exige también más aceite”.Pues muchas empresas son las que de lejos y aprimera vista parecen llanas y fáciles, pero despuésse descubre que son arduas y abruptas. Así dice elpoeta: “Nos envalentonamos y planeamos las mayoresobras en un corto espacio de tiempo.”digestivo. Las nauseas y dolores de cabeza las atribuyetambién al olor desprendido por la molienda de lashojas de tabaco. Actualmente, en la industria del tabaco,al estar mecanizado el proceso y estar el productopreviamente humedecido, se reduce la emanación depolvo. Como medidas preventivas para evitar el riesgode inhalación de polvo, se establece disponer de unsistemas de extracción de polvo y vapores, localizándolosen la fuente de producción, junto con una buenaventilación de las instalaciones. Como medidas decontrol periódico, limpieza de las instalaciones, medianteaspiración. Además, al igual que describía elautor, se establecen medidas de carácter higiénico paralos trabajadores, en cuanto al aseo, disponiendo delavabos y duchas, así como en la ropa de trabajo. Medianteel reconocimiento médico inicial al trabajador,se puede detectar si el trabajador es especialmentesensible a algunas fases del proceso, estableciendo lasmedidas oportunas para el trabajador. Ramazzini nosmuestra cómo a comienzos del Siglo XVIII, eran conocedoresno sólo de los riesgos asociados a los puestosde trabajo, sino a establecer medidas preventivas,siendo algunas de ellas como es el caso de este capítulo,de gran similitud tres siglo después de su publicación.Dña. Mª Paz Barrio Narváez.Licenciada en Ciencias Químicas. Técnico Superior dePrevención de Riesgos Laborales. Gerente RegionalAndalucía Oriental de la Sociedad de Prevención deFREMAP.95
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT XVIIDE VESPILLONUM MORBISCAPÍTULO XVIISOBRE LASENFERMEDADES DE LOSSEPULTUREROSVespillonum, et Libitinariorum apud Veteresoperiosius, quem nostris temporibus, consueverantesse ministerium. Corpora enim extinctorum magnadiligentia curabant, illa abluendo, ungendo, cremando,et cineres in Urnis condendo; propterea adhujusmodi opus accersebantur Pollinctores, Succolatores,Ustores, aliique ex viliori plebe; nostri veròtemporibus Cadavera ad Templa, seu Coemeteriadelata Vespillonibus traduntur. Quia vero in Urbibus,ac Oppidis, saltem in Italia nostra, quaelibetfamilia suum habet Sepulchrum gentilitium inTemplis nobilioribus, plebecula vero in suis Paroeciisin amplis Sepulchris promiscue recondi solet;hinc Vespillones in Antra illa foetidissima, Cadaveribussemiputridi plena, descendendo, ut delata Cadaverain iis recondant, pernicialibus morbis obnoxiisunt, potissimum verò malignis febribus, repentinaemorti, Cachexiae, hydropisi, Catharris suffocattivis,aliisque gravissimis morbis; sic illis sempercadaverosa facies, et luridus adspectus, ut, quicito rationes cum Orco inire soleant. Ac profectoquae gravior causa, et magis efficax adpestilentes morbos excitandos fingi potest, quamtalis in Sepulchra descensus, ubi necesse sit ad aliquodtempus putidam auram illam inspirare, ob cujushaustum animales spiritus (quorum natura, aethereaesse debet) coinquinentur, ineptique fiant admunus suum exequeudum [error por exequendum],scilicet ad totam vitalem machinam sustentandam?Haud immeritò scripsit Hippocrates, Aerem MortalibusVitae, et Morborum auctores [por auctorem]esse (Lib. de Flatibus, n.º 6); non potest ergo sepulchralisAer Vespillonum non esse summè pernicialis,et massa[e] sanguineae corruptor. Antiquitusad tam vile ministerium, sicuti ad metalla, et cloacas,cogebantur Servi publici, qui semirasi erant, etinscripti dicebantur, unde Martialis Quatuor inscriptiportabant vile Cadaver, Accipit infelix qualiaEntre los antiguos estaban acostumbrados a queel oficio de los sepultureros (vespillonum) y empresariosde pompas fúnebres (libitinariorum) fueramás penoso que en nuestros tiempos. Se ocupaban,en efecto, de los cuerpos de los difuntos con grandiligencia, lavándolos, embalsamándolos, incinerándolosy guardando sus cenizas en urnas; por esto,para un trabajo de tal naturaleza se hacía venir apollinctores (encargados de lavar, embalsamar yamortajar los cadáveres), succolatores (portadoresde los féretros), ustores (incineradores) y otros delo más bajo de la plebe; en nuestros tiempos, encambio, los cadáveres entregados a las iglesias o alos cementerios son confiados a los sepultureros.Porque, ciertamente, en las ciudades y plazas fuertes,al menos en nuestra Italia, cada familia tiene susepulcro familiar en los más nobles templos, peroel populacho, en sus parroquias, suele ser metido endesorden en amplios sepulcros; de aquí que los sepultureros,al bajar a aquellas cuevas fetidísimas,llenas de cadáveres medio podridos, para meter enellas los cadáveres entregados, estén expuestos aenfermedades muy peligrosas, sobre todo, sin duda,fiebres malignas, muerte súbita, caquexia, hidropesía,catarros sofocantes y otras enfermedades gravísimas;así, siempre muestran una cara cadavérica yun aspecto descolorido, como quienes suelen saldarcuentas fácilmente con el Orco. Y en realidad, ¿quécausa más grave y más eficaz puede imaginarsepara suscitar enfermedades funestas que tal descensoa los sepulcros, donde hay que inspirar aquelaire fétido algún tiempo, por cuya emanación seinfectan los espíritus animales -cuya naturaleza debeser etérea- y se hacen ineptos para cumplir sufunción, esto es, para sustentar toda la máquina vital?No sin razón escribió Hipócrates (tratado DeFlatibus, n.º 6) «que el aire es lo que hace crecer en losmortales la vida y las enfermedades»; no puede pues el airede las tumbas no ser sumamente96
- Page 4 and 5:
El Instituto Nacional de Seguridad
- Page 6 and 7:
ÍNDICE DE CONTENIDOSTRATADO SOBRE
- Page 8 and 9:
XXIV. Lapicidae (Canteros, Trabajad
- Page 12 and 13:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBALas man
- Page 14 and 15:
Módena y Países Bajos), pueden ha
- Page 16 and 17:
Ramazzini le lleve a citar admirado
- Page 18:
Cabe resaltar la grandiosa labor ll
- Page 22 and 23:
Morbis Artificum subiturum video, v
- Page 24:
Cum ad Aegrotum deveneris, interrog
- Page 27 and 28:
gingivarum ulcera, artuum dolires a
- Page 29 and 30:
Asthamatis speciera quamdam describ
- Page 31 and 32:
metallorum, , & fosfilium, quae hab
- Page 33 and 34:
Naturae consilio, u tunde malum pro
- Page 35 and 36:
electrolítica. Esta técnica se ut
- Page 37 and 38:
motum impediiffe. Nimius effem, fi
- Page 39 and 40:
ob torporem inductum, & vim fentien
- Page 41 and 42:
Esta última vía de entrada se enc
- Page 43 and 44:
corium, per quod Mercurius alioquin
- Page 45 and 46:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 47 and 48:
Ut ad penfum meum redeam, chymicis
- Page 49 and 50:
opera indigent. Mirari autem defii,
- Page 51 and 52:
Comentario:El autor comienza su art
- Page 53 and 54:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 55 and 56: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 57 and 58: Specularii ergo Artifices, Mercuriu
- Page 59 and 60: Fere colorum materiam e mineralium
- Page 61 and 62: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 63 and 64: Comentario:Ramazzini reconoce la du
- Page 65 and 66: Sero vaccino, atque amulfionibus fe
- Page 67 and 68: adfcribunt Recentiores , uti Caefal
- Page 69 and 70: ergo tunc temporis oblaedit Artific
- Page 71 and 72: Mitridatum, ac ea quae fpecifica vi
- Page 73 and 74: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 75 and 76: ComentarioLo que más me ha llamado
- Page 77 and 78: lassitudinem incideret, tunc miser
- Page 79 and 80: Fascinationem similiter, quae per o
- Page 81 and 82: Ya, hace unos 2500 años, en Babilo
- Page 83 and 84: Desde cualquier percepción, consid
- Page 85 and 86: utebantur Fullones ut Veftes purpur
- Page 87 and 88: maligna Serofitate, in Vulgus vagar
- Page 89 and 90: in publicas vias conjectis, ob grav
- Page 91 and 92: Chymicos tam de urina resentí homi
- Page 93 and 94: mascarillas respiratorias adecuadas
- Page 95 and 96: qui claufo Cubiculo, & ubi mullum f
- Page 97 and 98: hujufmodi minifteria ad loca vilior
- Page 99 and 100: femper licet, aliquid labis humorib
- Page 101 and 102: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 103 and 104: corporibus enim obefis, & ubi craff
- Page 105: Spirituum Medicina juxta Modernos o
- Page 109 and 110: Id autem tribus ex causis agebant,
- Page 111 and 112: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 113 and 114: eddit, non tam funefta eft, nec tam
- Page 115 and 116: Comentario:En la naturaleza el ciel
- Page 117 and 118: egregié explicat Martinnus noster
- Page 119 and 120: potissimum in iis Nutricibus, quae
- Page 121 and 122: Nutrices proprio Viro penitùs segr
- Page 123 and 124: cos ductus propellendo versus mamma
- Page 125 and 126: quae nunquam nubunt, lac in mammis
- Page 127 and 128: Si verò passiones hystericae à ni
- Page 129 and 130: se ipsas sensim exhauriunt, & Infan
- Page 131 and 132: pítulo, como pústulas, sarna, cos
- Page 133 and 134: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 135 and 136: aceto extractio, ut chymicae operat
- Page 137 and 138: quuae per Spiritum Sal. Armoniaci f
- Page 139 and 140: Non femel, nee fine admiratione mih
- Page 141 and 142: tempus faltem, quo tali minifterio
- Page 143 and 144: tos de Hajji Firuz Tepe en los Mont
- Page 145 and 146: succo fermentatur, et fauces non so
- Page 147 and 148: Romanos quoque ab Urbe condita usqu
- Page 149 and 150: Comentario:¿Qué otra cosa hay par
- Page 151 and 152: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 153 and 154: quodcumque ex lino contextum opus a
- Page 155 and 156: DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 157 and 158:
volatilium, quibus ad turgentiam sa
- Page 159 and 160:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 161 and 162:
El Instituto Nacional de Silicosis
- Page 163 and 164:
His addendum, quod dum linteamina,
- Page 165 and 166:
obruantur, ut infra aquam demersa p
- Page 167 and 168:
das, fungicidas, nematocidas y otro
- Page 169 and 170:
inquam, creyere licet variis aegrit
- Page 171 and 172:
Los baños de más reconocido prest
- Page 173 and 174:
modum illos curandi varium inibi es
- Page 175 and 176:
morborum in pejorem statum lapsus.
- Page 177 and 178:
con óxido metálico para formar un
- Page 179 and 180:
doctiffimus Mercurialis, ubi ait, f
- Page 181 and 182:
Comentario:Tras la lectura del Cap
- Page 183 and 184:
data opera, ad hujusmodi spectaculu
- Page 185 and 186:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 187 and 188:
more habet publicos proventus condu
- Page 189 and 190:
Lo que ocurrió antes del 70, en el
- Page 191 and 192:
cui Herus Chremes respondes: Refina
- Page 193 and 194:
nonfic autem Pulmones, qui in viole
- Page 195 and 196:
purinvocat Hippocrates, ulcus callo
- Page 197 and 198:
Comentario:El capítulo XXXIII de B
- Page 199 and 200:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 201 and 202:
magis in medio, quam in extremitati
- Page 203 and 204:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 205 and 206:
sicuti & tenuissiman diaetam, quoti
- Page 207 and 208:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 209 and 210:
horas aliquot interpolate opere suo
- Page 211 and 212:
anhelitus cohibitione opus est ad a
- Page 213 and 214:
Comentario:Una peculiar voz…No mu
- Page 215 and 216:
initium morbis pectoris, fluxiohibu
- Page 217 and 218:
tanquam id morbid anfa extitiffet;
- Page 219 and 220:
mox allium pane comedit; & in confu
- Page 221 and 222:
Para Ramazzini las causas determina
- Page 223 and 224:
undur, uti acutae febres, morbid pe
- Page 225 and 226:
Golpes derivados de aparejos o con
- Page 227 and 228:
sunt Deuteronomii verba: Habebis ex
- Page 229 and 230:
considerandam inquit; siquidem si c
- Page 231 and 232:
is sigillum, et tristissimam mortis
- Page 233 and 234:
Comentario:A veces los técnicos no
- Page 235 and 236:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBADE LITE
- Page 237 and 238:
damna, quae cacochylian, licet Jovi
- Page 239 and 240:
cujus propia est prudentia, ut Merc
- Page 241 and 242:
Privilegio, impune incedant; quod n
- Page 243 and 244:
sui , ut hujusmodi capillamentis ,
- Page 245 and 246:
erat, ac ordo. Sic Homerus: Ut lavi
- Page 247 and 248:
um Profesores, sed cum moderamine i
- Page 249 and 250:
cometidos por tanto impío como deb
- Page 251 and 252:
in charta apparet impressum totum i
- Page 253 and 254:
Al grupo de operarios que realizan
- Page 255 and 256:
temporis progressu desterré robar
- Page 257 and 258:
ción, regular adecuadamente los si
- Page 259 and 260:
fuerit, Helmontius, ipfemet refert
- Page 261 and 262:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT I
- Page 263 and 264:
ium certe laboriosumest, brachiis p
- Page 265 and 266:
Iidem quoque gibbosi evadunt ex con
- Page 267 and 268:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT V
- Page 269 and 270:
abajo, ya que el serrín le caen so
- Page 271 and 272:
opere vacare. Nec tanti lucrum face
- Page 273 and 274:
mum rapido, mirum non eft figraviff
- Page 275 and 276:
pasaban largas jornadas en las mism
- Page 277 and 278:
jurgis extat Mons Festinus dictus,
- Page 279 and 280:
Comentario:A modo de introducción
- Page 281 and 282:
in mare cecidit; nunc autem reperto
- Page 283 and 284:
sensibili perspiratu, locus enim in
- Page 285 and 286:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBACAPUT X
- Page 287 and 288:
necnon a sitis & inediae tolerantia
- Page 289 and 290:
Tirando tórtolas o codornices en l
- Page 291 and 292:
ex hac mixtura acres particulas com
- Page 293 and 294:
no contaminamos nuestros ríos. Tra
- Page 295 and 296:
dentem, honestisque moribus praedit
- Page 297 and 298:
moderatio. Iis quae carnibus abstin
- Page 299 and 300:
non atis noctu somnum captasse vide
- Page 301 and 302:
Quoniam vero quearere quis posset,
- Page 304 and 305:
DE MORBIS ARTIFICUM DIATRIBAHipócr
- Page 306 and 307:
jardín de Antonio Castor y conoci
- Page 308 and 309:
con el título de Methodus curandis
- Page 310 and 311:
CelsoAulo Cornelio Celso (ca.25 a.
- Page 312 and 313:
capaz de realizar las operaciones d
- Page 314 and 315:
ta el 25%: unos 4 L) y extravascula
- Page 316 and 317:
sia. Diágoras y Erasístrato lo co
- Page 318 and 319:
Ha quedado obsoleta, aunque se la p
- Page 320 and 321:
gisto + cenizas o Metal = flogisto
- Page 322 and 323:
pas antes de quedar el que ahora ti
- Page 324:
ENSAYO “De Morbis Artificum Diatr